Sanok gmina szczegółowy opis, Turystyka- do segregowania, Geografia, Informatory przewodniki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Redakcja
Mariusz Szmyd i Bartosz Bącal
Opracowanie graficzneiskład
Artur Kucharski
Zdjęcia
Bartosz Bącal, Artur Kucharski
Wydawca
Gmina Sanok
ul. Kościuszki 23
38-500 Sanok
www.gminasanok.pl
S
anok, miasto położone w południowo
G
mina ma charakter rolniczy i jest silnie za-
lesiona, lasy zajmują ponad 10 tys. ha, czyli
6 proc. wielkości gminy. Pod względem po-
wierzchni, Gmina Sanok jest jedną z najwięk-
szych w powiecie sanockim.
Z
e względu na specyficzny układ gminy wo-
kół miasta Sanoka, układ kompleksów rolnych
i leśnych, można ją podzielić na części:
północno – wschodnią:
mocno zalesioną
dolinę Sanu, wchodzącą w granice Wschodnio-
beskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
i częściowo w granice Parku Krajobrazowego
Gór Słonnych.
zachodnio – południową:
wchodzącą czę-
ściowo w granice Obszaru Chronionego Krajo-
brazu Beskidu Niskiego.
wschodnią:
wchodzącą w granice Wschodnio-
beskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
i granice Parku Krajobrazowego Gór Słonnych.
T
e ostatnie obszary stanowią najbardziej
atrakcyjne miejsce dla ruchu turystycznego – ką-
pieli rzecznych, wędrówek pieszych i rowero-
wych, wędkowania, spływów kajakowych.
N
atomiast w Lisznej i Falejówce znajdują się
źródła wód mineralnych i siarkowych. Na terenie
gminy leży rezerwat przyrody „Polanki”, utworzo-
ny w 1996 r. o powierzchni 191,94 ha. Położony
jest na południowych stokach Gór Słonnych, we
wsi Bykowce. Można w nim spotkać wiele cie-
kawych gatunków motyli, ślimaków, płazów, a
spośród ptaków występuje tam m.in. puchacz,
orlik krzykliwy, bocian czarny, sowa uszata, sowa
płomykówka, krogulec. Wśród bogatej flory re-
zerwatu warto wymienić choćby bluszcz pospo-
lity, gnieźnik leśny, języcznik zwyczajny, lilię zło-
togłów, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko,
paprotkę zwyczajną, podrzeń żebrowiec, parzy-
dło leśne, gnieźnik leśny, storczyk plamisty, czy
skrzyp olbrzymi. Jednocześnie na granicy gminy
Sanok i gminy Lesko znajduje się rezerwat leśny
Góra Sobień.
– wschodniej Polsce, na drodze z Brzozowa,
Krosna, do Leska i dalej w Bieszczady. Liczy 43 tys.
mieszkańców i tworzy samodzielną jednostkę ad-
ministracji samorządowej, na czele z burmistrzem.
Dookoła miasta leżą 32 sołectwa, które wchodzą
w skład Gminy Wiejskiej Sanok, z siedzibą w Sa-
noku. Na jej czele stoi wójt. Gminę zamieszkuje
niemal 16,5 tys. osób, zgromadzonych w miejsco-
wościach:
1. Bykowce,
2. Czerteż,
3. Dębna,
4. Dobra,
5. Falejówka,
6. Hłomcza,
7. Jędruszkowce,
8. Jurowce,
9. Kostarowce,
10. Lalin,
11. Liszna,
12. Łodzina,
13. Markowce,
14. Międzybrodzie,
15. Mrzygłód,
16. Niebieszczany,
17. Pakoszówka,
18. Pisarowce,
19. Płowce,
20. Prusiek,
21. Raczkowa,
22. Sanoczek,
23. Srogów Dolny,
24. Srogów Górny,
25. Strachocina,
26. Stróże Małe,
27. Stróże Wielkie,
28. Trepcza,
29. Tyrawa Solna,
30. Wujskie,
31. Zabłotce,
32. Załuż.
Położenie
G
mina wiejska jest jedną ze 159 gmin woje-
wództwa podkarpackiego, leży nad rzekami San,
Sanoczek, Pijawka i Tyrawka. Jej teren przecinają
liczne jary strumyków i potoków, należących do
zlewni Sanu. Występują na nim łupki, iły, żwiry z
otoczakami zawierającymi przewarstwienia glin
ciężkich. Teren jest zróżnicowany pod względem
wysokości. Miejscowości gminy leżą od 265 m
n.p.m. na północy do 530 m n.p.m. na południu.
Historia
W
yniki badań archeologicznych określają
pierwsze ślady osadnictwa na ziemi sanockiej
na ok. 40 tys. lat p.n.e. Ostatnie zlodowacenie
i okres cieplejszego wahnięcia spowodowały wa-
runki do rozwoju roślin i zwierząt. Z tego okresu
pochodzą odnalezione w Sanie i starorzeczach
jego dopływów zęby i kły mamutów. Archeolo-
dzy odkryli też narzędzia krzemienne związane
z łowcami mamutów, datowane na 21 tys.-17 tys.
lat p.n.e.
4
W
okolicach miasta odkryto nieco młodsze
„skarby pradziejów ziemi sanockiej” i wiąże się
je z kolejną falą łowców, łowców reniferów. Tak
na 9 tys. lat p.n.e. (schyłek starszej epoki ka-
mienia zwanej paleolitem) datowane są odna-
lezione przez archeologów narzędzia krzemien-
ne, tzw. drapacze, rylce i groty. Zachowanymi
śladami pierwszych rolników z epoki neolitu są
zaś motyki kamienne i rogowe, sierpy, siekierki,
ciężarki tkackie, drobne narzędzia krzemienne,
fragmenty garnków, znajdowane m.in. w Sa-
noku-Olchowcach, Bykowcach, Tyrawie Sol-
nej. Epoka kamienia pozostawiła po sobie też
pięknie wyszlifowane siekierki z tzw. krzemienia
pasiastego, pochodzącego z najstarszej na te-
renie Europy kopalni tego surowca w obecnych
Krzemionkach Opatowskich. Kamienne toporki
odnaleziono także w Dobrej, Grabownicy, czy
Strachocie.
P
od koniec epoki kamienia pojawiły się pierw-
sze przedmioty z miedzi. I chociaż w dalszym cią-
gu trwa gospodarka rolniczo-hodowlana i paster-
ska, a ludność używa przedmiotów z krzemienia,
np. sercowatych grocików strzał łuku (Trepcza),
krzemiennych grotów oszczepu (Sanok), kamien-
nych siekier (Hłudno) i toporków (Mokre), to w in-
wentarzach osad i grobów coraz częściej znajdo-
wane są przedmioty z brązu.
N
ajstarszym znaleziskiem na ziemi sanockiej
pochodzącym z epoki brązu jest tzw. skarb ze Stef-
kowej, zawierający oprócz ozdób pięknie ornamen-
towane czekany bojowe. Kolejne skarby z Zagórza
i Załuża zawierały zestawy ozdób, takich jak na-
szyjniki, bransolety, kolie, paciorki, a skarb z Fale-
jówki – miniaturowe sierpy. Z samego schyłku epoki
wymienić należy skarby Zarszyna i Tyrawy Solnej.
Oprócz wspomnianych czekanów na wielu stanowi-
skach, od początku epoki, można stwierdzić wpły-
wy zakarpackie, z obszaru ukształtowanego pod
wpływem cywilizacji śródziemnomorskiej. Osadę z
takimi zabytkami przebadano w Sanoku. Wpływów
z południa dowodzi również brązowa siekier-
ka z młodszej epoki brązu, znaleziona w Czerte-
żu. Nie rozpoznany jest jeszcze charakter stano-
wiska z epoki brązu na grodzisku Horodyszcze
w Trepczy, które dostarczyło siekierki, dłutka
i ozdobionej rękojeści sztyletu.
N
a przełomie VIII i VII w. p.n.e. skończyła się
epoka brązu i zaczyna era żelaza. Z wczesnej
epoki żelaza pochodzi piękny skarb z Hłomczy
zawierający ok. 300 ozdób znajdujących analo-
gie w kręgu alpejskim. Osady Celtów stwierdzo-
no w Sanoku-Białej Górze, gdzie odkryto typową
dla nich ceramikę grafitową i szklaną bransoletę.
Podobne znaleziska pochodzą z Trepczy, gdzie
być może na górze Horodyszcze znajdowało się
celtyckie osiedle obronne. Z Trepczy pochodzi też
złota moneta celtycka, jedna z najstarszych zna-
nych z ziem polskich.
P
ierwsza pisana wzmianka o ziemi sanockiej
pochodzi zaś z XII-wiecznego ruskiego „Latopisu
hipackiego”. Wtedy to tereny te będące we włada-
niu książąt ruskich, zostały zdobyte przez księcia
węgierskiego Gejzę II.
W
XIV w. ten teren został przyłączony do Polski
przez Kazimierza Wielkiego. W tym i następnym
stuleciu i powstało wiele nowych osad, m.in. Trep-
cza, Czerteż, Prusiek, Nowotaniec, Kostarowce,
Tyrawa Solna, Stróże Wielkie i Małe, Hłomcza,
Płowce, Sanoczek, Międzybrodzie. Były one wła-
snością rodów szlacheckich i rycerskich. Naj-
możniejsi byli zaś Kmitowie władający na zamku
Sobień, którego ruiny znajdują na wzgórzu w dzi-
siejszym Rezerwacie Sobień.
W
XVI w. doszło do nasilenia konfliktów spo-
wodowanych pogorszeniem się sytuacji na wsi.
Powstały zbory ariańskie i kalwińskie działające
w nurcie reformacji, doszło do buntów chłopstwa
przeciw pańszczyźnie. W następnym wieku zie-
mię sanocką nawiedzają liczne wojny i najaz-
dy, z których najbardziej odczuto atak Tatarów
w 1624 r.
P
o pierwszym rozbiorze Polski, w 1772 r. zie-
mia sanocka znalazła się w zaborze austriackim.
Z drugiej strony, w tym czasie przyszło też oży-
wienie gospodarcze. Rozwijało się kołodziejstwo,
bednarstwo, stolarstwo i kamieniarstwo. Powstały
cegielnie, młyny i browary, a w 1848 r. zniesiono
pańszczyznę, zaś w drugiej połowie XIX w. dy-
namicznie zaczął rozwijać się przemysł naftowy.
Eksploatowano m.in. złoża odkryte w Tyrawie Sol-
nej. W tym też okresie oddano do użytku linie ko-
lejowe z Przemyśla do Łupkowa i z Zagórza przez
Sanok do Jasła.
W
końcu XIX w. zaczęły powstawać kasy
gminne. Rozwój gospodarczy został zahamo-
wany przez wybuch I wojny światowej. Pod-
czas walk ucierpiał Zarszyn, Bukowsko, Dłu-
gie, Sanoczek. Po wojnie teren wszedł w skład
II Rzeczpospolitej. 21 lat później wybuchła
II wojna światowa. Zginęło w niej 10 tys. Po-
laków i 8 tys. Żydów, zdewastowane zostały
zakłady przemysłowe i ogromne zniszczenia
materialne. Po wycofaniu się Niemców uaktyw-
niła się Ukraińska Powstańcza Armia. Walka
z nią trwała do 1947 r. Wówczas podczas „Akcji
Wisła” ludność ukraińska została wysiedlona
na ziemie zachodnie.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]