SZCZEPIONKI GENOWE, MEDYCYNA UWM, ROK IV, GENETYKA KLINICZNA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Szczepionki genowe
Szczepionki z materia¸u genetycznego
by moýe b«d zapobiega AIDS,
malarii i innym gronym chorobom,
a nawet pomog w leczeniu raka
David B. Weiner i Ronald C. Kennedy
wi«kszym osigni«ciem wsp¸cze-
snej medycyny. To dzi«ki nim uda-
¸o si« opanowa osp«, prawie wyelimi-
nowa polio (chorob« Heinego-Medina)
i uratowa wielu ludzi przed tyfusem,
t«ýcem, odr, wirusowym zapaleniem
wtroby (wzw) typu A i B oraz rotawiru-
sami
1
i innymi niebezpiecznymi zakaýe-
niami. Wciý jednak brak skutecznych
szczepionek przeciwko wielu æmiertel-
nym lub ci«ýko upoæledzajcych choro-
bom zakanym, w tym malarii, AIDS,
opryszczce i wzw typu C. Wynika to
z nieskutecznoæci standardowych metod
immunizacji lub ryzyka zwizanego ze
stosowaniem niektrych szczepionek.
Niezb«dne s zatem inne metody.
Jedna z najbardziej obiecujcych wyko-
rzystuje materia¸ genetyczny, zarw-
no DNA, jak i RNA. W cigu ostatnich
10 lat tego typu szczepionki przesz¸y
wiele etapw: pocztkowo oglnikowe
pomys¸y sta¸y si« obiektem zaintereso-
wania instytucji naukowych, przemy-
s¸u i wst«pnych badaÄ na ludziach.
znaje obce antygeny Ð sub-
stancje (zazwyczaj bia¸ka lub
ich fragmenty) produkowane
wy¸cznie przez czynnik pato-
genny, nie przez organizm gospo-
darza. Do akcji wkraczaj wwczas
podstawowe rodzaje odpowiedzi im-
munologicznej, obydwa wspomagane
przez bia¸e krwinki zwane limfocyta-
mi T pomocniczymi. Odpowied humo-
ralna, prowadzona przez limfocyty B,
dzia¸a na patogeny zewntrzkomrko-
we. Limfocyty B wydzielaj przeciwcia-
¸a, ktre przy¸czaj si« do mikroorgani-
zmw i w ten sposb neutralizuj je lub
naznaczaj do zniszczenia przez inne
sk¸adniki uk¸adu odpornoæciowego.
Odpowied komrkowa, dowodzona
przez limfocyty T cytotoksyczne
2
, eli-
minuje nieprzyjaciela, ktry znalaz¸ si«
we wn«trzu komrek. Zakaýone komr-
ki prezentuj fragmenty bia¸ek naleý-
cych do intruza na swojej powierzchni
w specyficzny sposb. Gdy limfocyty T
cytotoksyczne ãwidzÓ takie oznako-
wanie, niszcz komrki wraz z niepro-
szonymi goæmi.
Oprcz eliminacji intruzw aktywa-
cja uk¸adu odpornoæciowego przeciw
konkretnemu patogenowi prowadzi do
powstania komrek pami«ci, ktre mo-
g w przysz¸oæci powstrzyma atak tych
samych drobnoustrojw. Szczepionki po-
woduj wytworzenie si« odpornoæci za
pomoc podobnego mechanizmu: indu-
kuj odpowied immunologiczn i na-
st«pnie powstanie komrek pami«ci.
Szczepionki rýni si« jednak rodza-
jem i czasem ochrony przed zachoro-
waniem. Zawierajce zabite patogeny,
na przyk¸ad przeciwko wzw typu A
i chorobie polio (wstrzykiwana, tzw.
szczepionka Salka), lub antygeny izolo-
wane z czynnikw chorobotwrczych
(jak szczepionka podjednostkowa prze-
ciwko wzw typu B) nie mog dosta si«
do wn«trza komrek. Dlatego powodu-
j powstanie pierwotnej odpowiedzi hu-
PATOGEN
MATERIAü
GENETYCZNY
moralnej, a nie aktywuj limfocytw T
cytotoksycznych. Taka odpowied nie
jest skuteczna wobec wielu mikroorga-
nizmw wnikajcych do wn«trza kom-
rek. Ponadto szczepionki oparte na mar-
twych patogenach, jeæli nawet zapobie-
gaj chorobie, cz«sto zapewniaj odpor-
noæ tylko na jakiæ czas, co wymaga
okresowego doszczepiania.
Szczepionki zawierajce ýywe, lecz
atenuowane wirusy wnikaj do kom-
rek i wytwarzaj antygeny, ktre s pre-
zentowane przez zakaýone komrki. Ini-
cjuje to atak ze strony limfocytw T
cytotoksycznych oraz przeciwcia¸. Ta-
ka podwjna odpowied jest niezb«d-
na do powstrzymania zakaýenia wielo-
ma wirusami i zapewnia odpornoæ
w przypadku, gdy badacze nie wiedz,
czy odpowied immunologiczna humo-
ralna by¸aby wystarczajca. Tego typu
szczepionki Ð na przyk¸ad przeciwko
odrze, æwince, rýyczce, polio (doust-
na, tzw. Sabina) i ospie Ð cz«sto daj do-
ýywotni odpornoæ. Dlatego w¸aænie
uwaýa si« je za ãidea¸Ó.
Szczepionki oparte na ýywych drob-
noustrojach maj jednak takýe wady.
Zawodz w zapobieganiu pewnym cho-
robom, a te z nich, ktre s skuteczne,
mog spowodowa ci«ýkie schorzenie
u osb z upoæledzonym uk¸adem od-
pornoæciowym. Na przyk¸ad chorym
z nowotworami poddawanym chemio-
terapii, cierpicym na AIDS i osobom
starszym zdarza si« zosta zakaýonymi
przez ludzi zdrowych niedawno za-
szczepionych. Bywa teý, ýe os¸abione
Szczepionki w akcji
Zalety immunizacji genetycznej s
oczywiste, gdy uzmys¸owimy sobie, jak
dzia¸aj tradycyjne szczepionki. Kla-
syczne preparaty zawieraj zabite lub
os¸abione (atenuowane) odmiany pato-
genw (czynnikw wywo¸ujcych cho-
rob«) lub niektrych ich cz«æci (podjed-
nostek). Typowe szczepionki, takýe
wi«kszoæ opracowywanych szczepio-
nek genowych, maj za zadanie uczu-
li uk¸ad odpornoæciowy, aby zniszczy¸
niebezpiecznego wirusa, bakteri« czy
pasoýyta, zanim zdýy si« on zadomo-
wi w organizmie. Tak jakby organizm
juý zosta¸ zaatakowany namnaýajcy-
mi si« i uszkadzajcymi tkanki mikro-
organizmami.
Gdy dochodzi do rzeczywistego za-
kaýenia, uk¸ad odpornoæciowy rozpo-
62 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1999
S
zczepionki s bez wtpienia naj-
GEN
KODUJCY
ANTYGEN
a
PLAZMID
STRZYKAWKA
b
ZMIENIONY
PLAZMID
wirusy z czasem ulegaj mutacjom i od-
zyskuj zjadliwoæ, co przytrafi¸o si«
u niektrych ma¸p zaszczepionych os¸a-
bionym SIV, wirusem powodujcym
AIDS u tych zwierzt. W niektrych cho-
robach ryzyko powrotu zjadliwoæci wi-
rusa jest nie do zaakceptowania.
Szczepionki zawierajce ca¸e mikro-
organizmy, ýywe lub martwe, maj i in-
ne s¸abe strony Ð na przyk¸ad s w nich
rwnieý czsteczki niepotrzebne oraz
zanieczyszczenia, ktrych nie sposb
unikn podczas produkcji. Takie do-
datkowe substancje niekiedy wyzwala-
j reakcj« alergiczn lub inny szkodliwy
dla organizmu proces.
c
MI¢åNIE
Nowy wspania¸y æwiat
Szczepionki genowe bardzo rýni si«
struktur od tradycyjnych. Najintensyw-
niej badane sk¸adaj si« z plazmidw Ð
ma¸ych kolistych czsteczek DNA, pier-
wotnie pochodzcych od bakterii, ale ca¸-
kowicie niezdolnych do zakaýenia. Pla-
zmidy stosowane w immunizacji s tak
zmodyfikowane, by zawiera¸y geny ko-
dujce jedno lub wi«cej bia¸ek o charakte-
rze antygenw, normalnie produkowa-
nych przez wybrany patogen. Ponadto
nie ma w nich genw mogcych dopro-
wadzi do odtworzenia patogenu, a za-
tem spowodowania przezeÄ choroby.
Szczepionki najcz«æciej podaje si«
w postaci zastrzykw lub za pomoc
urzdzenia zwanego ãpistoletem geno-
wymÓ. Wstrzykni«cia, zwykle domi«-
æniowe, wprowadzaj geny bezpoæred-
PISTOLET
GENOWY
SKîRA
PRZYGOTOWANIE SZCZEPIONKI GENOWEJ wymaga zazwyczaj wyizolowania jed-
nego lub kilku genw z czynnika chorobotwrczego (patogenu) i wklejenia ich do pla-
zmidw Ð zamkni«tych koliæcie czsteczek DNA
(a)
. S one nast«pnie dostarczane nie-
licznym grupom komrek, cz«sto w postaci zastrzyku domi«æniowego
(b)
lub specjalnego
wstrzykni«cia pod ciænieniem za pomoc tzw. pistoletu genowego
(c)
. Wybrane geny ko-
duj antygeny Ð substancje zdolne do wywo¸ania odpowiedzi immunologicznej Ð ktre
wytwarzane s w organizmie w odpowiedzi na zakaýenie patogenem.
å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1999
63
nio do wn«trza niektrych komrek,
a takýe prowokuj do ich pobierania ko-
mrki znajdujce si« w pobliýu miejsca
uk¸ucia ig¸. Pistolet genowy kieruje pla-
zmidy do komrek na powierzchni cia-
¸a Ð przewaýnie komrek skry lub b¸on
æluzowych. Gdy dostan si« do ich wn«-
trza, niektre z rekombinowanych pla-
zmidw przechodz do jdra komrko-
wego i przekazuj informacj« genetycz-
n o kodowanych bia¸kach antygeno-
wych, umoýliwiajc ich syntez«. Bia¸ka
te mog indukowa odpornoæ humo-
raln (przeciwcia¸a) po wydostaniu si«
z komrek oraz odpowied komrko-
w (limfocyty cytotoksyczne), gdy zo-
stan poci«te i w¸aæciwie zaprezento-
wane na powierzchni komrki (to samo
si« dzieje, gdy komrki s zakaýone
patogenem).
Rodzi to nadziej«, ýe szczepionki
z DNA Ð tak udoskonalone, by nada-
wa¸y si« dla ludzi Ð zachowaj wszyst-
kie pozytywne cechy tradycyjnych, do-
tychczas stosowanych, nie powielajc
ich wad. Nie doæ bowiem, ýe aktywu-
j dwa rodzaje odpowiedzi immunolo-
gicznej, to rwnieý nie wywo¸uj zaka-
ýenia jako pozbawione genw niezb«d-
nych do replikacji chorobotwrczego
mikroorganizmu. Dodatkowo ¸atwo je
wytwarza w duýych iloæciach za po-
moc oglnie dost«pnych obecnie tech-
nik rekombinacji DNA, a pod wzgl«-
dem trwa¸oæci dorwnuj tradycyjnym
szczepionkom (albo nawet da si« je
przechowywa d¸uýej). Ich produkcja
i dystrybucja powinny by zatem sto-
sunkowo tanie. Poniewaý zawarte w
nich geny mog pochodzi z rýnych
szczepw patogenw, potencjalnie za-
pewniaj odpornoæ przeciw kilku
szczepom jednoczeænie, co okaýe si« bar-
dzo pomocne w przypadku znacznej
zmiennoæci mikroorganizmu, na przy-
k¸ad wirusa grypy czy HIV.
Niektrzy badacze testuj szczepion-
ki sk¸adajce si« z RNA, jednoniciowego
krewniaka DNA. RNA w komrkach s¸u-
ýy bezpoærednio do syntezy kodowanych
bia¸ek, jest jednak mniej stabilne w po-
rwnaniu z DNA, co utrudnia produk-
cj« i dystrybucj« szczepionki. Przeszko-
dy te dadz si« najprawdopodobniej
przezwyci«ýy. Poniewaý jednak szcze-
pionki z RNA s badane na znacznie
mniejsz skal« niý oparte na DNA, skon-
centrujemy si« na tych ostatnich.
Dobry pomys¸
Pomys¸ wykorzystania genw w
szczepionkach zaæwita¸ badaczom pra-
wie p¸ wieku temu. W latach pi«dzie-
sitych i szeædziesitych z eksperymen-
tw nie zwizanych z konstruowaniem
szczepionek wynika¸o, ýe dostarczenie
materia¸u genetycznego do komrek
zwierz«cych prowadzi do syntezy nie-
ktrych kodowanych bia¸ek oraz pro-
dukcji przeciwcia¸ skierowanych prze-
ciwko tym bia¸kom. Std niektrzy
badacze uwaýali wytwarzanie przeciw-
cia¸ za potwierdzenie, ýe dany gen ule-
ga ekspresji.
W latach siedemdziesitych i na po-
cztku osiemdziesitych zdolnoæ wy-
wo¸ania odpowiedzi immunologicznej
PLAZMID
SZCZEPIONKOWY
ANTYGENY KONIECZNE DO WYWOüANIA ODPORNOåCI s produko-
wane, gdy szczepionka z DNA dostanie si« do jdra komrkowego
(1)
. Tam
geny kodujce antygeny s przepisywane z plazmidu na ruchome nici infor-
macyjnego RNA (mRNA)
(2)
, ktre potem ulegaj w cytoplazmie transla-
cji do bia¸ek antygenowych
(3
i
4)
. Antygeny staj si« widoczne dla uk¸adu
odpornoæciowego w dwojaki sposb: mog po prostu wydosta si« z ko-
mrki
(5)
lub zosta poci«te na kawa¸ki
(6)
i wpasowa si« do rowkw
czsteczek g¸wnego uk¸adu zgodnoæci tkankowej (MHC) kla-
sy I
(7)
i by prezentowane na powierzchni komrki
(8)
.
1
ZASZCZEPIONA KOMîRKA
GEN KODUJCY
BIAüKO
ANTYGENOWE
mRNA
3
RYBOSOM
KOMîRKOWY
DNA
POWSTAJCE
BIAüKO
4
UWOLNIONY
ANTYGEN
5
6
FRAGMENTY
BIAüKA
KOPIE
BIAüKA
ANTYGENOWEGO
7
JDRO
MHC
KLASY I
8
KOMPLEKSY
ANTYGENOWE
NA POWIERZCHNI
KOMîRKI
64 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1999
przez wstawiony gen Ð tym razem jako
zjawisko niepoýdane Ð przycign«¸a
uwag« innych badaczy. Prbujc opra-
cowa terapi« genow (w ktrej geny
wprowadzano w celu skorygowania wro-
dzonych i nabytych schorzeÄ), zauwaýy-
li, ýe bia¸ka produkowane na matrycy
wszczepionych genw by¸y czasami w
organizmach zwierzt niszczone wsku-
tek reakcji immunologicznej skierowanej
przeciwko nieswoistym bia¸kom.
Do pocztku lat dziewi«dziesitych
w licznych laboratoriach usi¸owano wy-
korzysta w szczepionkach ow niepo-
ýdan odpowied immunologiczn.
Wielu badaczy obawia¸o si« natomiast,
ýe powsta¸a w ten sposb odpornoæ nie
b«dzie dostatecznie silna, by ochroni
ludzi przed zakaýeniem ýywym czyn-
nikiem patogennym.
W 1992 roku prace na zwierz«tach
prowadzone przez niezaleýne zespo¸y
wykaza¸y bez wtpienia, ýe koncepcja
by¸a jednak trafna. Zajmowa¸y si« tym
grupy kierowane przez Stephena A.
Johnstona z University of Texas South-
western Medical Center w Dallas, Phili-
pa Felgnera z Vical w San Diego, Mar-
garet Liu, wwczas z Merck w West
Point, oraz Harriet L. Robinson, wtedy
z University of Massachusetts, a takýe
przez jednego z nas (Weinera) w Uni-
versity of Pennsylvania.
Badania owe oraz wiele innych prze-
prowadzonych w cigu nast«pnych kil-
ku lat dowiod¸y, ýe szczepionki z DNA
dostarczone komrkom stymuluj
uk¸ad odpornoæciowy gryzoni i naczel-
nych do produkcji limfocytw B, limfo-
cytw T cytotoksycznych i pomocni-
czych oraz ich reakcje na wiele rýnych
patogenw, a nawet niektre nowotwo-
ry. Wykaza¸y rwnieý, ýe odpowied
immunologiczn i ochron« przed zacho-
rowaniem moýemy uzyska, podajc
szczepionki w rýny sposb. Co wi«cej,
da si« j wzmocni rozmaitymi meto-
dami zwi«kszajcymi efektywnoæ wy-
chwytywania DNA przez komrki.
Od po¸owy lat dziewi«dziesitych
coraz liczniejsze grono naukowcw za-
cz«¸o zwraca uwag« na szczepionki
z DNA, a technologi« ich produkcji tak
udoskonalono, ýe podj«to badania na
ludziach. Pierwsze prby kliniczne prze-
prowadzono w 1995 roku, kiedy pla-
zmidy zawierajce geny HIV podano
pacjentom juý zakaýonym tym wiru-
sem. Badania na szersz skal« rozpocz«-
te w 1996 roku przeciera¸y inny szlak:
lekarze po raz pierwszy wstrzykn«li no-
we geny (kodujce bia¸ka HIV lub wi-
rusa grypy) osobom zdrowym, a nie do-
tkni«tym chorob.
Jak dotd badania na ludziach doty-
cz szczepionek majcych zapobiega
rýnym zakaýeniom (np. HIV, wirusami
opryszczki, wirusem grypy, wzw typu B
czy
Plasmodium
Ð pasoýytem wywo¸u-
jcym malari«), wzmacnia os¸abion
odpornoæ chorych zakaýonych HIV
oraz leczy niektre nowotwory (m.in.
ch¸oniaki, nowotwory prostaty i jelita
grubego). Chociaý nowotwr nie jest
chorob zakan, wiele wskazuje, ýe z
pomoc si¸ obronnych organizmu moý-
na go zwalczy.
Prby oceniajce bezpieczeÄstwo
tego typu szczepionek powinny przy-
nieæ odpowied na nast«pujce py-
tania: czy plazmidy nie s toksyczne i
czy DNA podane jako lek nie wzbudzi
odpowiedzi immunologicznej przeciw-
ko DNA gospodarza? Dotd nie stwier-
dzono ýadnego powaýnego dzia¸ania
niepoýdanego.
Na podstawie takich prb klinicznych
nie da si« wprawdzie oceni skuteczno-
æci szczepionki Ð w zapobieganiu choro-
bie lub ¸agodzeniu jej przebiegu Ð lecz
cz«sto moýna okreæli, jak wp¸ywa ona
na uk¸ad odpornoæciowy. Wst«pne wy-
niki wskazuj, ýe szczepionki te inicjuj
poýyteczne reakcje immunologiczne.
Szczepionka przeciw HIV wzbudza¸a za-
rwno odpowied humoraln, jak i ko-
mrkow, plazmidy kodujce antygeny
Plasmodium
indukowa¸y waýn odpo-
wied komrkow, a szczepionka prze-
ciw wzw typu B skutkowa¸a wystarcza-
jco wysokim poziomem przeciwcia¸, by
zapobiec zakaýeniu. Jednak wsplna dla
szczepionek genowych i tradycyjnych
b«dzie prawdopodobnie koniecznoæ ¸-
czenia ich w wielu przypadkach z im-
munostymulantami (adiuwantami) w
celu uzyskania tak silnej odpowiedzi
immunologicznej, aby ochroni¸a biorc«
przed zakaýeniami w przysz¸oæci.
KOMîRKI MI¢åNIOWE oznaczone nie-
bieskim znacznikiem
(u gry)
zacz«¸y æwie-
ci na zielono
(na dole)
po wszczepieniu
DNA b«dcego noænikiem genu pochodz-
cego z wirusa ludzkiego niedoboru odpor-
noæci (HIV). Kolor zielony wskazuje, ýe ko-
mrki produkowa¸y bia¸ko HIV kodowane
przez gen wirusa. Takie mikrofotografie
stanowi jeden z dowodw, ýe szczepion-
ki z DNA mog indukowa powstanie bia-
¸ek niezb«dnych do wywo¸ania odpowiedzi
immunologicznej.
na skutek specyficznej interakcji z ko-
mrkami ãzawodowoÓ prezentujcymi
antygen
3
. Limfocyty T musz zatem
przy¸czy si« do tego samego fragmen-
tu bia¸ka, ktry pniej b«d rozpozna-
wa¸y na zaszczepionych komrkach nie
naleýcych do uk¸adu odpornoæciowe-
go (np. mi«æni) oraz do drugiej czstecz-
ki kostymulujcej (ãdrugiego sygna¸uÓ),
normalnie zlokalizowanej tylko na ko-
mrkach prezentujcych antygen.
Biolodzy sdzili, ýe szczepionki z
DNA nie maj szans na przedostanie si«
do komrek prezentujcych antygen,
w zwizku z czym te ostatnie nie mog
produkowa i pokazywa antygenw
kodowanych przez owe szczepionki.
Ostatnie odkrycia dokonane przez wie-
le zespo¸w wykaza¸y jednak bezzasad-
noæ takiej opinii. Niektre plazmidy
przedostaj si« do komrek ãzawodo-
woÓ prezentujcych antygen. Komr-
ki te pokazuj wwczas antygeny rw-
noczeænie z niezb«dnymi czsteczkami
kostymulujcymi, pomagajc w przy-
gotowaniu limfocytw T do dzia¸ania
[
ramka na nast«pnych dwch stronach
].
Aby wi«c wywo¸a siln odpowied ko-
Dzia¸anie szczepionek
Rwnolegle z trwajcymi prbami kli-
nicznymi naukowcy w laboratoriach pr-
buj zg¸«bi mechanizmy stymulujce
uk¸ad odpornoæciowy przez immuniza-
cj« genow, zw¸aszcza dotyczc bardzo
waýnej odpornoæci komrkowej. Dok¸ad-
ne zrozumienie tego procesu powinno
zwi«kszy skutecznoæ szczepionek.
Przez wiele lat immunolodzy mieli
bowiem do czynienia z pewnym para-
doksem. Szczepionki z DNA wyranie
aktywowa¸y limfocyty T cytotoksycz-
ne. Zwyczajne wstrzykni«cie DNA do
komrek skry czy mi«æni i spowodo-
wanie, by pokazywa¸y one fragmenty
kodowanych antygenw, nie powinno
prowadzi do tego typu reakcji. Zanim
taka prezentacja uaktywni limfocyty cy-
totoksyczne, musz one zosta urucho-
mione czy teý ãw¸czoneÓ Ð cz«æciowo
WrzesieÄ 1999
å
WIAT
N
AUKI
65
Jak dzia¸aj szczepionki z DNA
INDUKOWANIE ODPOWIEDZI HUMORALNEJ
LIMFOCYT T
POMOCNICZY
Wizanie
antygenu
indukuje
uwalnianie
cytokin
Cytokiny
pomagaj
w aktywacji
limfocytw B
CYTOKINY
TYPU Th2
RECEPTOR
LIMFOCYTU T
MHC
KLASY II
Wizanie
antygenu
indukuje
wydzielanie
przeciwcia¸
AKTYWOWANY
LIMFOCYT T
POMOCNICZY
RECEPTOR CZSTECZKI
KOSTYMULUJCEJ
CZSTECZKA
KOSTYMULUJCA
MIEJSCOWA KOMîRKA PREZENTUJCA ANTYGEN
LIMFOCYT B
WIûCY ANTYGEN
Antygen jest
uwalniany
Plazmid szczepionkowy
wnika do komrki docelowej
BIAüKO
ANTYGENOWE
Plazmidy
uruchamiaj produkcj«
bia¸ek antygenowych
AKTYWOWANY LIMFOCYT T
CYTOTOKSYCZNY WIûE ANTYGEN
JDRO
GEN KODUJCY
BIAüKO
ANTYGENOWE
PLAZMID
SZCZEPIONKOWY
PEPTYDY
ANTYGENOWE
MHC
KLASY I
Prezentowane s
peptydy antygenowe
Wizanie antygenu
powoduje namnaýanie si«
limfocytw T cytotoksycznych
i ich atak na zaszczepione
komrki
ZASZCZEPIONA KOMîRKA
Cytokiny aktywuj
limfocyty T cytotoksyczne
CYTOKINY
TYPU Th1
czynniki zakane g¸wnie przez aktywacj« dwch ro-
dzajw odpowiedzi immunologicznej: humoralnej, ktra
atakuje patogeny na zewntrz komrek, oraz komrkowej,
ktra niszczy komrki zakaýone. Odpornoæ nabywa si«
wwczas, gdy wskutek takiej dzia¸alnoæci powstan d¸u-
gowieczne komrki pami«ci Ð straýnicy gotowi powstrzy-
ma rozwj choroby powodowany przez patogen.
Sposb, w jaki szczepionki indukuj powstanie odpor-
noæci, moýna przeæledzi na uproszczonym schemacie
rozpoczynajcym si« w lewej grnej wstawce Ð szczepion-
ka z DNA dostaje si« do komrki docelowej, na przyk¸ad
mi«æniowej, i nast«pnie produkuje antygen charaktery-
styczny dla danego patogenu. W odpowiedzi humoralnej
(u gry ilustracji)
bia¸e krwinki zwane limfocytami B przy¸-
czaj si« do krýcych bia¸ek antygenowych i zaczynaj na-
mnaýa. Wiele komrek potomnych wytwarza przeciwcia-
¸a, ktre podczas zakaýenia wiý si« z patogenem i w ten
sposb naznaczaj go do zniszczenia. Cz«æ potomnych
limfocytw staje si« komrkami pami«ci, ktre przyst«pu-
j do dzia¸ania, gdy tylko pojawi si« krýcy na zewntrz
komrek patogen.
Tymczasem prezentacja fragmentw antygenw Ð pep-
tydw na zaszczepionych komrkach (w rowkach cz-
steczek MHC klasy I) Ð moýe wzbudzi odpowied ko-
RECEPTOR
CYTOKIN
LIMFOCYT T
CYTOTOKSYCZNY
Wizanie
antygenu indukuje
pojawienie si«
recptorw
dla cytokin
MHC
KLASY I
LIMFOCYT T
POMOCNICZY
CZSTECZKA
KOSTYMULUJCA
MIEJSCOWA KOMîRKA PREZENTUJCA ANTYGEN
INDUKOWANIE ODPOWIEDZI KOMîRKOWEJ
66 å
WIAT
N
AUKI
WrzesieÄ 1999
S
zczepionki z DNA powoduj powstanie odpornoæci na
[ Pobierz całość w formacie PDF ]