SYSTEM POLITYCZNY WIELKIEJ BRYTANII, Nauki społeczne, Politologia, Politologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Agata Dzik: Współczesny ustrój polityczny Wielkiej Brytanii
Agata Dzik
23.05.2006.
Parlamentaryzm brytyjski, a wła¶ciwie cały ustrój polityczny panuj±cy w Wielkiej Brytanii jest
jednym z bardziej wyró¿niaj±cych siê, wrêcz oryginalny w Europie, jak i na całym ¶wiecie.
Wstêp Parlamentaryzm brytyjski, a wła¶ciwie cały ustrój polityczny panuj±cy w Wielkiej
Brytanii jest jednym z bardziej wyró¿niaj±cych siê, wrêcz oryginalny w Europie, jak i na całym
¶wiecie. Je¿eli chodzi o Europê to godny zauwa¿enia jest fakt, ¿e panuje tam cały czas
monarcha, jednak¿e w Holandii czy Szwecji równie¿, wiêc co szczególnego jest w WB? [1]
Otó¿ jako całkiem małe pañstwo, przez wielki utrzymywało pozycjê mocarstwa, w XX wieku j±
poszerzyło staj±c siê czê¶ci± składow± Wielkiej Trójki i utrzymuje j± siln± do dzi¶, o czym
¶wiadczy chocia¿by silna pozycja w Unii Europejskiej. Praktycznie WB nieustannie od XVIII
wieku kształtuje politykê miêdzynarodow±. Jest to jeden z lepiej działaj±cych ustrojów
politycznych. Stała mocna pozycja funta brytyjskiego zdaje siê to potwierdzaæ. Co wiêcej,
mimo, ¿e WB jest ci±gle monarchi± i to Stany Zjednoczone Ameryki wiod± prym jako
najdoskonalsza demokracja ¶wiata, to jednak
w 1865 roku brytyjski polityk John Wright nazwał ,,matk± parlamentów'' [2] parlament WB.
Historia Charakterystyczn± cech± ,,ustroju politycznego Wielkiej Brytanii jest nieprzerwany
rozwój urz±dzeñ politycznych dokonywany z zadziwiaj±c± ci±gło¶ci±. Nie s± to dzieje burzenia
starego i budowania nowego ustroju, lecz raczej historia nieuchwytnych modyfikacji, bardzo
powolnych zmian. Łatwo mo¿na stwierdziæ powa¿ne ró¿nice pomiêdzy ustrojem politycznym
jednej epoki i nastêpnej, oddalonej od niej o jeden b±d¼ kilka wieków, trudno natomiast
wykryæ zmiany przy porównaniu okresów dwóch najbli¿szych pokoleñ. Rzadko, bowiem mo¿na
wskazaæ dokładna datê zmian, wszystko dzieje siê ,,około'' tego lub owego roku albo nawet
,,w ci±gu'' tego czy innego pokolenia''. [3] Ten fakt stanowi pierwsz± trudno¶æ w zajmowaniu
siê histori± [4] ustroju WB. Nie mo¿na, bowiem jednoznacznie stwierdziæ, kiedy system czysto
monarchiczny przeszedł
w demokracjê, gdy¿ takich perturbacji, jak podkre¶la Gdulewicz, [5] nie było. Jednak¿e ta
sama publikacja podaje podział na 3 okresy, które układaj± w niemal¿e systematyczn± cało¶æ
ow± ewolucjê:
1. Okres kształtowania siê reprezentacji ogólnonarodowej. Oddzielenie siê parlamentu od
władzy królewskiej. Zakoñczony w XVI wieku. Okres ten uregulował
w pewnym stopniu stosunki panuj±ce miêdzy władz± wykonawcz± a ustawodawcz±. [6] W
tym czasie powstawały zal±¿ki parlamentaryzmu. Pocz±tek tego procesu datuje siê ju¿ a XII
wiek, kiedy to dynastia normandzka była wypierana przez Plantagenetów. Oczywi¶cie
miejscem powstawania takiego tworu mógł byæ tylko dwór królewski, czyli ówczesny o¶rodek
¿ycia kulturalnego i politycznego. Wyró¿niamy:§ Kuriê Królewsk± (Curia Regis) -
zgromadzenie dygnitarzy przy dworze królewskim§ Zgromadzenie Wasali o Rada
Zwykła (Concilium Ordinarium) - najbli¿si doradcy Koronyo Wielka Rada (Magnum
Concilium) - zgromadzenie króla i baronów. [7] To wła¶nie Wielka Rada, w składzie, której
od 1215 roku zasiadali biskupi, opaci, baronowie
i hrabiowie, [8] a od 1265 kiedy to przestała byæ zjazdem feudałów, a stała siê organem
reprezentacji równie¿ rycerstwa oraz mieszczan stała siê Parlamentem i t± datê przyjmujê siê
jako rok jego powstania. [9] Sama nazwa parlament, czyli parlamentum została zastosowana
w tym samym czasie, czyli za panowania Henryka III (1216-1272). Była tłumaczona jako
sklep z gadanin± lub konferowanie. Oczywi¶cie nie było to zgromadzenie w ¿aden sposób
podobne do dzisiejszego. Była to ci±gle rada królewska, ale rozszerzona o głos przede
wszystkim mieszczan - ,,ciało to było na równi ciałem ustawodawczym i administracyjnym,
finansowym i s±dowym''. [10] Najwiêkszym osi±gniêciem tego okresu jest uchwalenie w 1215
r. Wielkiej Karty Wolno¶ci (Magna Charta Liberatum), która to wci±¿ stanowi czê¶æ
prawodawstwa składaj±cego siê na Konstytucjê WB, o której bêdzie mowa w dalszej czê¶ci
pracy. Karta: Dawała okrojon± niezale¿no¶æ Rady w sprawach finansowych i
Utworzono 9 February, 2008, 14:52
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
s±dowych,Zabraniała ¶ci±gania podatków bez jej zgody, Była zal±¿kiem s±dów przysiêgłych,
czyli s±dzenia równych przez równych (czyli szlachtê przez szlachtê, inne równo¶ci w tym
momencie historycznym nie wchodziły w grê), Regulowała kary maj±tkowe, Stanowiła prawo
oporu, czyli mo¿liwo¶æ legalnego wyst±pienia przeciw królowi
w razie łamania postanowieñ Karty. [11] Opisujê Kartê do¶æ szczegółowo, poniewa¿ jest ona
jako dokument niemal¿e tym, czym Deklaracja Niepodległo¶ci dla Amerykanów. Oczywi¶cie
pomijam aspekty klasowe, poniewa¿ poruszamy siê w epoce feudalnej. Jednocze¶nie
przypominam, ¿e w Polsce pierwsze zal±¿ki przywilejów pojawiaj± siê dopiero za Kazimierza
Wielkiego, czyli 100 lat pó¼niej i to w na pewno nie parlamentarnej formie. Kolejne
wydarzenie tego okresu, które wymaga opisania to podział Wielkiej Rady
w XIV w. na dwie izby, czyli Izbê Lordów (House of Lords) i Izbê Gmin (House of Commons), a
nie wyodrêbnienie siê jak w XVIII w. we Francji trzech stanów: duchowieñstwa, szlachty i
mieszczan. Oczywi¶cie cały czas na czele obu izb pozostawał król. Ustalono równie¿ zasadê w
my¶l, której wa¿no¶æ ka¿dej z ustaw gwarantowało jedynie poparcie obu izb i króla. Mo¿na
dodaæ, ¿e decyzje parlament podejmował według zasady kolejnego rozpatrywania sprawy
przez obie izby, [12] nie osobnego rozpatrywania stanowego jak to miało miejsce w innych
paramentach. To angielska praktyka jest dzisiejszym standardem i klasyk±
parlamentaryzmu. Wiek XV to pocz±tek projektów ustaw tzw. bills, czyli odpowiedzi na
petycje przedkładane królowi. Jest to pocz±tek inicjatywy ustawodawczej parlamentu. Oprócz
tego ,,od 1377 roku Izba Gmin posiada prawo wniesienia przez Izbê Lordów skargi przeciwko
osobom urzêdowym oskar¿onym o nadu¿ycie władzy, defraudacjê itp.'' [13] - procedura ta
bêdzie zwana impeachmentem. Ta ogromnie istotna procedura zapisała siê na stałe w
ustrojach wielu pañstw i jest wykorzystywana do dnia dzisiejszego w rozwiniêtych
demokracjach (USA, Litwa, etc.). Od XIV w, król musiał zapewniaæ w przysiêdze
koronacyjnej, ¿e bêdzie respektował prawa ustanowione przez parlament. Jednak jako
monarcha miał prawo prerogatywy, czyli dekretów królewskich omijaj±cych parlament. Pó¼niej
u boku króla utworzono Tajn± Radê (Privy Council), szybko stała siê instrumentem
wykonawczym woli królewskiej. Od XV w. w Anglii ewoluuje mandat poselski jako
reprezentacja narodowa. W 1406 r. wydano przepisy reguluj±ce powoływanie posłów do Izby
Gmin. Dziêki temu w XVIII
w. zaistniała instytucja wolnego mandatu poselskiego, która dawała deputowanemu swobodê
głosowania. [14] Od 1541 r. król musiał zapewniæ poszanowanie nietykalno¶ci członków
parlamentu, swobody dyskusji oraz swobodnego dostêpu do tronu (w ramach zdrowego
rozs±dku) dla jego członków. 2. Okres walki parlamentu z monarchi±, uwieñczony
ukształtowaniem siê systemu parlamentarnego w XVII w. (epoka Stuartów). [15] To
oczywi¶cie czas Rewolucji Angielskiej [16] i walki monarchii z parlamentem. Owe wydarzenia
polityczne doprowadziły w efekcie do podpisanie w 1628 r. przez króla Petycji o Prawach
(Petition of Rights), w których to przyznawał siê do łamania Karty Wolno¶ci i wielu innych
wykroczeñ. Zamknêła ona drogê do absolutyzmu i była kolejnym po Wielkiej Karcie krokiem
do umocnienia pozycji parlamentu i wolno¶ci obywatelskich. Konflikt koñczy siê w latach
1668-1689 okresem ,,Chwalebnej Rewolucji'' (Glorius Rewolution). Przypieczêtował on
pozycjê obu Izb. Odt±d ju¿ nigdy król nie zakwestionuje jego roli. Dało to pocz±tek bumowi
gospodarczemu i kulturalnemu, a przede wszystkim stabilizacji. [17]Równie¿ i ten okres
posiada swoje milowe akty prawne: Habeas Corpus Act [18] (1679), Ustawa o Prawach (Bill of
Rights) z 1689 r. [19] Podstaw± do kształtowania siê demokracji parlamentarnej była
uchwalona 1701 r. Ustawa o Nastêpstwie Tronu [20] (Act of Settlemnet) oraz wcze¶niejsza
Petycja o prawach. Najwa¿niejszy z nich to Ustawa o Prawach. Ostatecznie potwierdzono
wył±czno¶æ parlamentu do stanowienia podatków oraz innych obci±¿eñ, regulowanie wielko¶ci
armii a tak¿e najwa¿niejsze - stanowienie prawa. Bardzo ciekawa regulacja to czê¶æ mówi±ca
o tym, ¿e to parlament jest forum do dociekania krzywd obywatelskich doznanych od Korony.
Obowi±zuje do dzi¶. Jednocze¶nie dokument był gwarantem wolno¶ci słowa, debat oraz
zalecał czêste zwoływanie sesji parlamentarnych. ,,Niew±tpliwym osi±gniêciem tego okresu
było utrwalenie zasad, ze król, zgodnie z rozpowszechnion± w Anglii doktryn± Johna
Locke’a, podlega prawu. Jego władza nie jest pochodzenia boskiego, lecz stanowi
wynik umowy zawartej ludem. Do obowi±zków panuj±cego nale¿y ochrona wolno¶ci i
własno¶ci. Król ma prawo wykonywania przekazanej mu władzy, dopóki jej nie nadu¿ywa - w
Utworzono 9 February, 2008, 14:52
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
przeciwnej sytuacji lud mo¿e go jej pozbawiæ.'' [21] To chyba najistotniejszy powód, dziêki
któremu nie doszło do rewolucji rodem z Francji. Realna perspektywa utraty przywilejów
królewskich skutecznie wyhamowała władcze zapêdy monarchów. Wybrali wygodne ¿ycie, ni¿
nieograniczon± władzê i problemy z ni± zwi±zane, ale to tylko moje skromne zdanie. Jednak¿e
do dzi¶ poparcie dla monarchii jest bardzo wysokie i z tego, co wiem nikt nie planuje jej
obalania, wiêc chyba nikt nie stracił na tej transakcji. Jeszcze jednym godnym odnotowania
faktem niech bêdzie utworzenie Gabinet Council, czyli krêgu zło¿onego z najbli¿szych królowi
ministrów w miejsce Tajnej Rady. Od 1695 w skład tej rady powoływano członków partii,
która zwyciê¿yła w wyborach, bo koniec XVII w. to czas kształtowania siê pierwszych partii
politycznych, czyli wigów i torysów. Rada ewoluowała i ju¿ w 1705 roku Izba Gmin uchwaliła,
¿e minister powinien legitymowaæ siê mandatem parlamentarnym, Po czê¶ci zapobiegło to
wył±czno¶ci lordowskiej w Gabinecie. Ten krok zakoñczył praktycznie proces powstawania
współczesnego ustroju. Teraz pozostało ju¿ tylko go udoskonalaæ. O tym mówi± nastêpne
okresy. 3. Okres umacniania siê systemu parlamentarno - gabinetowego w wieku XVIII
i pierwszej połowie wieku XI. [22] Datuje siê go na czas nowej dynastii panuj±cej. Dla
przypomnienia dodam, ze dynasta hanowerska wywodzi siê z krêgu kultury germañskiej.
Jerzy I i Jerzy II nie byli zapoznani
z prawem i zwyczajami angielskimi, a nawet z jêzykiem! Dlatego zachowali ,,pod angielsk±
koron± niemiecki sposób my¶lenia''. [23] Stało siê to przyczyn± nieobecno¶ci króla na
obradach parlamentu i gabinetu, poniewa¿ nic nie rozumiał, wiêc nie miał, co tam robiæ. Jego
funkcjê, czyli przewodniczenie, przej±ł z czasem pierwszy minister - premier, czyli pierwszy
Lord Skarbu. Rok 1782 przyniósł kolegialn± odpowiedzialno¶æ gabinetu przed parlamentem.
Dziêki temu podobnie jak w Polsce dzi¶, tam wtedy wyklarowała siê zasada, ¿e je¶li premier
nie ma poparcia Izby Gmin, czyli Izby Ni¿szej, król rozwi±zuje izbê i odbywaj± siê nowe
wybory.W tym czasie nastêpuje powolna, acz znacz±ca zmiana. Do tej pory to król
praktycznie udzielał zaufania gabinetowi, parlament był trochê obok. Tak ju¿ w XIX wieku
parlament zagarnia dla siebie funkcjê powoływania faktycznego gabinetu i zamiast go
zwalczaæ, korzysta z jego uprawnieñ. Jednak punkt, który mówi o odpowiedzialno¶ci gabinetu
przez Izb± Gmin ma echo, które z kolei mówi, ¿e premier na polecenie króla mo¿e j±
rozwi±zaæ.
W tym momencie ,,władza króla staje siê nominalna''. [24] 4. Czasy najnowsze, których
cech± charakterystyczn± staje siê dominacja egzekutywy (gabinetu i premiera) nad
legislatyw±. [25] Ostatni okres ewolucji parlamentaryzmu to ju¿ wła¶ciwie ostatnie jego
szlify. Koñczy siê formowaæ system partyjny. Monarcha ma ustabilizowan± pozycjê. Brakuje
tylko poszerzenia głosu ludu. Nie zapominajmy, ¿e nadci±ga kolejny kataklizm - komunizm,
faszyzm, a pó¼niej totalitaryzm. Tu kolejny ukłon w stronê Brytyjczyków. Nie mog±c walczyæ z
klas± robotnicz±, nadaj± jej prawa wyborcze. Zniesienie cenzusu maj±tkowego i innych
uregulowañ obowi±zuj±cych niezmiennie od ¶redniowiecza to rok 1832 i reforma prawa
wyborczego, rozszerzyła prawo wyborczego na ,,solidn± i szacown± klasê ¶rednia''. [26] W
dalszej kolejno¶ci rozszerzono zasadê powszechno¶ci i nadano prawa wyborcze kobietom.
Jednocze¶nie koñczy siê okres panowania arystokracji. System dwupartyjny mocno zakorzenia
siê w ustroju. Wojny ¶wiatowe przynosz± natomiast wzrost interwencjonalizmu pañstwowego,
tak samo jak np. w USA. Społeczeñstwo i skutki wojny to kolejne progi, które przekracza
system parlamentarno - gabinetowy. Izba Gmin powoli traci swoj± równorzêdno¶æ z
gabinetem. Powoduj± to silne osobowo¶ci polityczne. W. Churchill, M. Thatcher to ludzie
dziêki, którym funkcja premiera staje siê nadrzêdn± w procesie zarz±dzania krajem. To
wszystko czyni nieadekwatn± oficjaln± nazwê ustroju politycznego Wielkiej Brytanii:
monarchia konstytucyjna. Gdy¿ faktycznie w ustroju jako w mechanizmie, nie ma króla, gdy¿
jego funkcja jest marginalna, a akt zwany konstytucj± - de facto - nie istnieje. Jedyne co,
mo¿na powiedzieæ w jej obronie, to niezaprzeczalny fakt oparcia systemu ci±gle na autorytecie
władcy, co gwarantuje stabilno¶æ marki politycznej WB. Konstytucja Zacznijmy od
terminologii: ,,konstytucja (od łac. constituo,-ere - urz±dzaæ, ustanawiaæ, regulowaæ) [27] to
ustawa zasadnicza wyposa¿ona w najwy¿sz± moc prawn±, reguluj±ca podstawy ustroju
pañstw., okre¶laj±ca zasady organizacji i powoływania najwa¿niejszych ogniw aparatu pañstw.
oraz normuj±ca podstawowe prawa i obowi±zki obywatela. Konstytucja jest aktem
nadrzêdnym w stosunku do cało¶ci porz±dku prawnego, normy konstytucji stanowi± podstawê
Utworzono 9 February, 2008, 14:52
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
i punkt wyj¶cia pozostałych norm w pañstwie, które powinny konkretyzowaæ normy
konstytucji i nie mog± byæ z konstytucj± sprzeczne. Konstytucjê cechuje specyficzna forma:
jest to dokument traktuj±cy o specjalnym sposobie uchwalania konstytucji, dokonywania
w niej zmian i o jej szczególnej strukturze wewnêtrznej''. [28] Tak± definicjê podaj±
współczesne encyklopedie i słowniki. W my¶l tego W. Brytania ,,konstytucji jako ustawy
zasadniczej nie posiada''. [29] Jako monarchia konstytucyjna
o systemie politycznym definiowanym jako parlamentarno gabinetowy ma cały zbiór aktów,
które to składaj± siê na Konstytucjê materialn± zło¿on± [30] nieskodyfikowan±. Brak
Konstytucji jako ustawy jest specyficzn± cech± ustroju WB. Podobne zjawisko obserwujemy w
Izraelu i Nowej Zelandii, czyli zaskakuj±co skutecznie działaj±cych pañstwach, które mog±
poszczyciæ siê bardzo wysokim PKB na jednego mieszkañca. Na prawo konstytucyjne WB
składaj± siê nastêpuj±ce ¼ródła prawa: [31] 1. Prawo Stanowione (statute law) - nale¿±
do niego podstawowe akty pañstwowe przyjête przez parlament:a. Magna Charta
Liberatum - 1215 r.b. Petycja Prawa - 1626 r. c. Habeas Corpus Act -
r.1679 r. d. Bill of Rights - 1689 e. Ustawa Sukcesyjna - 1701 r.f. Ustawy o
funkcjonowaniu parlamentu - z lat 1911 i 1949 r.g. Ustawy okre¶laj±ce prawa wyborcze -
z lat 1872, 1868, 1883, 1970, 1975, 1983, 1985, 1987 r.h. Ustawy o ustroju organów
sprawiedliwo¶ci - 1971 r.i. Ustawy o ustroju samorz±du lokalnego - 1972 r.
j. The Life Peerage Act - 1958 r. - reforma Izby Lordów k. Ustawa o prawie
wyborczym lordów - 1963 r. l. Ustawa o Izbie Lordów (The House of Lords
Act) - 1999 r. m. Ustawy o ministrach Korony - 1937 i 1964 r. 2. Prawo Precedensowe
(case law), czyli orzecznictwo s±dowe. Wyroki stanowi± precedensy, które staj± siê czê¶ci±
prawa. Najwy¿ej ceni siê wyroki
i rozstrzygniêcia Izby Lordów. 3. Konwenanse Konstytucyjne (convetions of the
constitution) - s± to zwyczaje i praktyki, które z czasem stały siê prawem przez wł±czenie do
ustaw. Konwenans mo¿e siê przeterminowaæ i wyj¶æ z u¿ycia. Taki proces to desuetudo. [32]
Najwa¿niejsze konwenanse reguluj±ce zasady systemu parlamentarno - gabinetowego
to:a. obowi±zek rezygnacji rz±du, który stracił zaufanie Izby Gmin;b. kolegialna
odpowiedzialno¶æ gabinetu przed Izb± Gmin za ogólna politykê
i działalno¶æ poszczególnych resortów administracji;c. powierzenie funkcji i misji
tworzenia rz±du przez monarchê liderowi partii posiadaj±cej wiêkszo¶æ mandatów w Izbie
Gmin;d. rezygnacja premiera jako szefa rz±du równoznaczna jest z dymisj± wszystkich
członków rz±du;e. zło¿enie rezygnacji przez premiera, je¶li jego partia w wyniku wyborów
parlamentarnych utraciła wiêkszo¶æ w Izbie Gmin;f. zasada, ¿e premier musi byæ
członkiem Izby Gmin;g. zmiany w prawie wyborczym oraz ustroju parlamentu uzgadniane
s± przez obie partie polityczne na konferencji pod przewodnictwem spikera;h. instytucje
premiera, gabinetu, opozycji JKMmo¶ci i. zwoływanie sesji parlamentu, co roku. [33]
4. Dzieła, Traktaty i Podrêczniki Prawnicze to zbiór nakazów
i dyrektyw, które interpretuje siê w sytuacji wykładni stosowania prawa. Mo¿emy
podsumowaæ: ,,tak szeroki system ¼ródeł, ich niekonwencjonalny charakter, wyró¿niaj±cy siê
w ich jednakowej mocy prawnej, brak s±dowej kontroli konstytucyjno¶ci ustaw powoduje, ¿e
konstytucja ta ma charakter elastyczny. Niemniej obowi±zuj±ce konwenanse nakazuj±, aby
propozycja konstytucji przedstawiona była suwerenowi politycznemu - narodowi - w trakcie
wyborów powszechnych.'' [34] Bior±c pod uwagê du¿e znaczenie niepisanych praktyk i
wa¿no¶æ procesów, które je reguluj± trzeba przyznaæ, ¿e Brytyjczycy to bardzo
zdyscyplinowany naród, je¶li mo¿na nazwaæ ich oczywi¶cie narodem. Uwa¿am, ¿e taka
budowa ustawy zasadniczej i wzorowa efektywno¶æ ustroju, WB ¶wiadczy o wysokiej kulturze
politycznej i prawnej panuj±cej w tym kraju, a tak¿e o tradycjach w poszanowaniu prawa.
Parlament
Mam nadziejê, ¿e moje historyczne wprowadzenie, choæ trochê wyklarowało przebieg ewolucji
i wyłonienie siê elementów systemu politycznego Wielkiej Brytanii. Teraz chciałabym
przedstawiæ zarys jego funkcjonowania z podziałem na poszczególne elementy składowe.
Zajmê siê tylko parlamentem Angielskim. [35]Parlament WB składa siê formalnie z monarchy,
Izby Lordów i Izby Gmin. S± to dwie izby i monarcha w parlamencie, a nie 3 izby. Poni¿szy
Utworzono 9 February, 2008, 14:52
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
schemat przedstawia powi±zania polityczne tych grup (schemat 1):Schemat 1: ¬ródło: Ziêba
A., Parlament Wielkiej Brytanii, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1994 r.
W gestii parlamentu le¿y: Władza ustawodawcza. Teoretycznie, wszystkie trzy człony
parlamentu musz± zgodziæ siê na wprowadzenie nowego prawa; natomiast Izba Lordów
posiada jedynie prawo veta zawieszaj±cego, które w dodatku nie ma zastosowania przy
uchwalaniu bud¿etu. Nadzór nad prac± rz±du. Izba Gmin oraz Izba Lordów nadzoruj± prace
rz±du poprzez system debat, interpelacji oraz powoływanie specjalnych komisji. Kontrola
finansów pañstwa. Ustalanie podatków oraz stanowienie bud¿etu nale¿y do obowi±zków Izby
Gmin. Obrona praw jednostki. Ka¿dy obywatel, który czuje, ¿e został potraktowany
niesprawiedliwie mo¿e zwróciæ siê o pomoc do swojego przedstawiciela w Izbie Gmin lub s±du
apelacyjnego. Wdra¿anie dyrektyw Unii Europejskiej. W obydwu Izbach działaj± specjalne
komisje których zadaniem jest dokładne badanie unijnych dyrektyw przed wprowadzeniem ich
jako praw. Parlament wprowadza równie¿ niezbêdne zmiany w przepisach prawnych
dostosowuj±c je do wymogów prawa europejskiego. Dyskusja nad aktualnymi problemami.
Obydwie izby Parlamentu debatuj± nad kwestiami o istotnym znaczeniu dla społeczeñstwa
brytyjskiego oraz nad wa¿nymi wydarzeniami miêdzynarodowymi. Tematyka tego rodzaju
debat nie jest niczym ograniczona. To parlament ma bardzo wa¿ne prawo, chodzi mianowicie
o zasadê suwerenno¶ci, która to sprawia, ¿e absolutnie nikt nie mo¿e podwa¿yæ woli
parlamentu i uniewa¿niaæ jego ustaw i decyzji.Jednak¿e rz±d mo¿e ograniczyæ to prawo w
fazie procedury ustawodawczej przez:1. Zamkniêcie dyskusji2. Gilotyny3. Kangura
[36]Przykłady ustaw:· Projekty ustaw publicznych (public bills)· Projekty rz±dowe
(government bills) · Prywatne projekty ustaw (private member’s bills)
· Projekty ustaw prywatnych (private bills) · Projekty ustaw
finansowych (money bills) · Projekty ustaw mieszanych (hybryd bills). S± one
ustanawiane w nastêpuj±cym trybie ustawodawczym (schemat 2):
Izba Lordów
Izba Lordów - Izba Wy¿sza - (House of Lords) [39] Pełna, oficjalna nazwa Izby Lordów to:
"The Right Honourable The Lords Spiritual and Temporal of the United Kingdom of Great
Britain and Northern Ireland in Parliament Assembled". Izba Lordów, podobnie jak Izba Gmin
spotyka siê w Pałacu Westminsterskim. Jej obrady plenarne odbywaj± siê w tzw. czerwonej
sali, obrady Izby Gmin odbywaj± siê w sali zielonej. Izba ta nie jest organem objêtym
kadencj±. Jej skład jest wyłaniany na podstawie zasad dziedziczenia i mianowania. Pod koniec
1999 roku prawo do zasiadania w niej miało 670 członków:· 525 lordów do¿ywotnich,
mianowanych przez monarchê, osoby zasłu¿one
w ¿yciu publicznym pañstwa,· 26 lordów duchownych - hierarchowie Ko¶cioła
anglikañskiego: arcybiskupi Canterbury i Yorku, biskupi Londynu, Dhruam i Winchesteru, oraz
innych 21 z urzêdu, · 27 lordów prawa, do¿ywotnio mianowani przez monarchê, tworz±
trzon władzy s±downiczej, · 92 lordów dziedzicznych. [40] Izba przechodziła szereg
reform, [41] ale ta najbardziej aktualna z 1999 roku stanowiła, ¿e posiadanie tytułu lorda
dziedzicznego nie obliguje do automatycznego zsiadania w Izbie Lordów. 410 lordów wybrało z
po¶ród siebie 75. Na czele Izby stoi lord kanclerz, który ma mniejsze uprawnienia ni¿
speaker, ale jest jednocze¶nie ministrem sprawiedliwo¶ci i najwy¿szym funkcjonariuszem
pañstwowym angielskiego s±downictwa. [42] Izba Lordów pełni funkcjê najwy¿szego s±du
apelacyjnego dla całej Wielkiej Brytanii z zakresu prawa cywilnego oraz w sprawach karnych
dla Anglii, Irlandii Północnej i Walii (Szkoci maj± osobny s±d). S±d Izby Lordów działa jako
Komisja Apelacyjna Izby, a jej orzeczenia zawiera cała Izba. [43]
Izba Gmin
Izba Gmin - Izba Ni¿sza - (House of Commons) [44] Liczy obecnie 646 [45] członków
wybieranych według ordynacji wiêkszo¶ciowej, w jednomandatowych okrêgach, o czym
Utworzono 9 February, 2008, 14:52
[ Pobierz całość w formacie PDF ]