SYSTEM POLITYCZNY SŁOWENII, Nauki społeczne, Politologia, Politologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Anna Jórasz: System polityczny Słowenii
Autor: Anna Jórasz
09.08.2007.
Po niemal¿e piêædziesiêciu latach przynale¿no¶ci Słowenii do Socjalistycznej Republiki
Federalnej Jugosławii (SRFJ), w 1989 r. społeczeñstwo słoweñskie w nieoficjalnym referendum
opowiedziało siê za suwerenno¶ci± swego pañstwa.
W tym samym roku uchwalono prawo o organizacjach politycznych i nowe prawo wyborcze
dopuszczaj±ce do udziału w wyborach nowe partie. W konsekwencji z pocz±tkiem 1990 r. na
słoweñskiej scenie politycznej pojawiły siê konkurencyjne wobec Zwi±zku Komunistów
Słowenii lewicowe ugrupowania: Partia Liberalno-Demokratyczna i Partia Socjalistycznej
Słowenii, a tak¿e pierwsze ugrupowanie nacjonalistyczne - Słoweñska Partia Ludowa. Zwi±zek
Komunistów Słowenii rozpadł siê na Liberaln± Demokracjê Słowenii i Partiê Demokratycznej
Odnowy (pó¼niejsz± Zjednoczon± Listê Socjaldemokratyczn±).
8 kwietnia 1990 r. odbyły siê pierwsze wolne wybory parlamentarne, w których koalicja
sze¶ciu partii centrowych i centroprawicowych (DEMOS) pokonała postkomunistyczn± Partiê
Demokratycznej Odnowy. 25 czerwca 1991 Słowenia proklamowała niepodległo¶æ, co
ostatecznie stało siê faktem 8 pa¼dziernika 1991.
Konstytucja Słowenii przyjêta 23 grudnia 1991 roku ustanowiła parlamentarny system
rz±dów. Wówczas to nowe pañstwo przyjêło wyra¼nie euroatlantycki kurs, odcinaj±c siê od
komunistycznej przeszło¶ci - Słowenia doł±czyła 29 marca 2004 r. do NATO, natomiast 1 maja
tego samego roku stała siê czê¶ci± UE. Poza tym kraj jest członkiem: ONZ, Miêdzynarodowego
Funduszu Walutowego (IMF), ¦wiatowej Organizacji Hadlu (WTO), ¦wiatowej Organizacji
Zdrowia (WHO) i ¦rodkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 stycznia
2007 r. Słowenia jako pierwsze z tzw. ,,nowych'' pañstw członkowskich UE przyst±piła do Unii
Gospodarczej i Walutowej, przyjmuj±c euro.
Obecnie Słowenia zajmuje terytorium o powierzchni 20 273 km² a jej populacja nieznacznie
przekracza 2 miliony mieszkañców. Kraj ten składa siê z 8 prowincji: Gorenjska - Górna
Kraina, Primorska - Przymorze, Notranjska - Kraina Wewnêtrzna, Dolenjska - Dolna Kraina,
Bela Krajina - Biała Kraina, Štajerska - (Słoweñska) Styria, Prekmurje - Prekmurje,
Koroška - (Słoweñska) Karyntia.
Pierwsze ugrupowania polityczne pojawiły siê w Słowenii pod koniec XIX stulecia. Wszystkie
one głosiły wspóln± ideê zjednoczenia społeczno¶ci Słowian bałkañskich - przede wszystkim
Słoweñców, Chorwatów i Serbów - w ramach jednego organizmu pañstwowego.
W okresie II wojny ¶wiatowej na terenach okupowanych przez hitlerowskie Niemcy i Włochy
szczególn± aktywno¶æ przejawiły lewicowe ugrupowania - komuni¶ci i chrze¶cijañscy socjali¶ci,
które utworzyły Front Wyzwolenia Narodu Słoweñskiego. Formacje zbrojne Frontu
współpracowały wówczas z jugosłowiañsk± partyzantk± Tito.
Po 1945 r. w Socjalistycznej Republice Słowenii, analogicznie jak w innych republikach
zwi±zkowych, funkcjonował system monopartyjny. Jedynym legalnie działaj±cym
ugrupowaniem politycznym był Zwi±zek Komunistów Słowenii, stanowi±cy lokaln± agendê
rz±dz±cego w Federacji Zwi±zku Komunistów Jugosławii.
Słowenia jako pierwsza republika Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii zdecydowała
siê na pokojow± rezygnacjê z przewodniej roli jednej partii w ¿yciu politycznym. Na zwołanym
w grudniu 1989 r. Zje¼dzie Komunistów Słowenii podjêto decyzjê o rezygnacji z monopolu
politycznego. Otworzyło to drogê dla pluralizmu społeczno-politycznego.
Utworzono 9 February, 2008, 14:55
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
W Słowenii partie polityczne zaczêły wyrastaæ z dwóch pni - komunistycznego i
niepodległo¶ciowego, w okresie nazwanym przez Słoweñców ,,wiosn± słoweñsk±''. Przełom w
tym wzglêdzie nast±pił w 1989 r., kiedy to słoweñski parlament (skupszczina) znowelizował
republikañsk± Konstytucjê z 1974 r., wprowadzaj±c do niej zasadê pluralizmu politycznego.
Czynnikiem ł±cz±cym powstaj±ce partie i ruchy społeczne było ich podej¶cie niepodległo¶ciowe
- jedynym alternatywnym wobec tych radykalnych haseł wyj¶ciem był postulat przekształcenia
Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii w konfederacjê.
Siedem partii lansuj±cych program demokratyczny i niepodległo¶ciowy przed planowanymi na
kwiecieñ 1990 r. pierwszymi wolnymi wyborami do Skupsztiny stworzyło koalicjê wyborcz±
pod nazw± ,,Demos'', co pozwoliło im odnie¶æ sukces wyborczy i obsadziæ wiêkszo¶æ miejsc w
parlamencie.
W pierwszych wolnych wyborach koalicja ,,Demos'' zdobyła 55 proc. głosów, co dało jej 127
na 240 mandatów. Liberalna Demokracja Słowenii osi±gnêła 40 miejsc w parlamencie,
natomiast Partia Przemian Demokratycznych 35 mandatów. Ostatnia partia, która miała
swych przedstawicieli w parlamencie to Socjalistyczna Partia Słowenii - 12 mandatów. Po tym
zwyciêstwie koalicja utworzyła rz±d z Lojze Peterle jako premierem.
Równolegle przeprowadzane wybory prezydenckie wygrał Milan Kucan, były komunista -
wówczas ju¿ bezpartyjny - ciesz±cy siê poparciem Liberalnej Demokracji Słowenii.
W tym samym roku rz±dz±ce dotychczas ugrupowanie - Zwi±zek Komunistów Słowenii -
przekształciło siê w Partiê Demokratycznej Odnowy.
Na fali rozliczania siê z przeszło¶ci± powstała równie¿ Partia Liberalna przeciwn± jakiejkolwiek
współpracy z ekip± postkomunistyczn±. Mimo ¿e rolnicy stanowili jedynie 4 proc.
społeczeñstwa, du¿ym poparciem cieszyła siê równie¿ konserwatywna chłopska Słoweñska
Partia Ludowa z Marianem Podobnikiem na czele, zdobywaj±c 18 proc. głosów w 1996 r.
Brak wyra¼nego unormowania statusu partii politycznych w aktualnej, słoweñskiej Konstytucji,
stanowi wyra¼ny regres w stosunku do wspomnianej ju¿ regulacji zawartej w Konstytucji
socjalistycznej z 1974 r. Tym samym Słowenia jest jednym z niewielu, a mo¿e jedynym
europejskim pañstwem postkomunistycznym, którego konstytucja nie zawiera przynajmniej
ogólnych postanowieñ dotycz±cych funkcji partii, trybu ich zakładania itd.
Dwa miejsca w Zgromadzeniu Pañstwowym, zgodnie z konstytucj± przypadaj± jednemu
przedstawicielowi mniejszo¶ci wêgierskiej oraz jednemu przedstawicielowi mniejszo¶ci
włoskiej.
Analiza wydarzeñ, rozgrywaj±cych siê na słoweñskiej scenie politycznej w ostatnim
dziesiêcioleciu, pozwala zaliczyæ tamtejszy system partyjny do kategorii systemów o
wielopartyjno¶ci nieustabilizowanej. Obecnie najwa¿niejsze ugrupowania polityczne to:
1. Słoweñska Partia Demokratyczna - wcze¶niej prawicowo-nacjonalistyczna
Socjaldemokratyczna Partia Słowenii (Socialdemokratska stranka Slovenije), program partii
przewiduje walkê z korupcj±, poprawê sytuacji emerytów (Słowenia ju¿ wtedy była krajem
ludzi w podeszłym wieku) oraz rozliczenie z przeszło¶ci±.
Spadkobierczyni wcze¶niejszych partii: Unii Socjaldemokratycznej Słowenii i Słoweñskiej Unii -
dwóch partii stanowi±cych bazê koalicji “Demos'', która objêła władzê po upadku
komunizmu w 1990 r. Oba antykomunistyczne ugrupowania opowiadały siê za
niepodległo¶ci±, głosiły konieczno¶æ przej¶cia do gospodarki wolnorynkowej, poszanowanie dla
Utworzono 9 February, 2008, 14:55
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
praw, poparcie dla społecznej nauki ko¶cioła rzymskokatolickiego.
Obecnie na czele partii stoi premier Janez Jansa. W wyborach do Parlamentu Europejskiego
zdobyła 17.7 proc., co przekłada siê na 2 miejsca z 7 przysługuj±cych Słowenii.
Eurodeputowani ci nale¿± do Europejskiej Partii Ludowej.
W ostatnich wyborach parlamentarnych w 2004 r. Słoweñska Partia Demokratyczna zdobyła
29,1 proc. głosów, 29 spo¶ród 90 mandatów.
Jej organizacj± młodzie¿ow± jest: Słoweñska Młodzie¿ Demokratyczna (SDY), przew. Nikolaj
Oblak.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 6
1992 - 4
1996 - 16
2000 - 14
2004 - 29
2. Nowa Słowenia - Chrze¶cijañska Partia Ludowa (NSi - Nova Slovenija - Kršèanska
ljudska stranka lub Nova Slovenija) partia centroprawicowa.
Partia ta wyrasta z ruchu chrze¶cijañsko-demokratycznego, st±d wa¿n± rolê w jej programie
odgrywa rodzina i kwestia ochrony ¿ycia od poczêcia a¿ do naturalnej ¶mierci, przy
jednoczesnym nacisku na kwestie socjalne. NSi jest członkiem Europejskiej Partii Ludowej w
ramach Parlamentu Europejskiego.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 11
1992 - 15
1996 - 10
2000 - 17
2004 - 9
3. Słoweñska Parta Ludowa (SLS - Slovenska ljudska stranka) na czele partii stoi Janez
Podobnik. SLS nale¿y do Europejskiej Partii Ludowej w Parlamencie Europejskim
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 11
1992 - 10
1996 - 19
2000 - 8
2004 - 7
4. Demokratyczna Partia Emerytów Słowenii (Demokratièna stranka upokojencev Slovenije or
DeSUS). Od 2005 r. członek koalicji rz±dz±cej. Na czele partii stoi Karl Erjavec.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 0
1992 - 1
1996 - 5
2000 - 4
2004 - 4
5. Liberalna Demokracja Słowenii - (LDS - Liberalna demokracija Slovenije) partia liberalna,
członek Miêdzynarodówki Liberalnej. Na czele ugrupowania stoi Jelko Kacin.
Utworzono 9 February, 2008, 14:55
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
LDS jest jedn± z najwa¿niejszych słoweñskich partii postkomunistycznych, której przywódc±
był Janez Drnovsek, prezydent Słowenii jeszcze jako czê¶ci składowej SFRJ w latach 1989-90.
Partia ta powstała na bazie młodzie¿ówki socjalistycznej, na czele której stał Jozef Skolc. W
pierwszych wyborach wyst±pili oni pod nazw± Młodzie¿owa Organizacja - Liberalna
Demokracja Słowenii i zdobyli 22 mandaty.
Program partii obejmował d±¿enia niepodległo¶ciowe, wprowadzenie gospodarki rynkowej,
ochronê rodzimego przemysłu, integracjê ze Wspólnotami Europejskimi. Listopadowe wybory
roku 1996 pozwoliły LDS nadal sprawowaæ rz±dy, a głównym koalicjantem stała siê partia
Słoweñskich Chrze¶cijañskich Demokratów z Lojze Peterle na czele oraz Zjednoczona Lista
Socjaldemokratyczna z Ribicicem, a nastepnie Kocijanciciem.
W 1990 znany słoweñski socjolog, filozof i kulturoznawca Slavoj ®i¾ek kandydował z ramienia
tej partii na urz±d prezydencji (urz±d poprzedzaj±cy stanowisko Prezydenta Republiki
Słowenii, który został ustanowiony w 1992). W latach 1992-2004 (z kilkumiesiêczn± przerw±
w 2000 r.) współtworzyła koalicjê rz±dz±c±.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 12
1992 - 22
1996 - 25
2000 - 34
2004 - 23
6. Partia Socjaldemokratyczna - wcze¶niej do 2005 r. Zjednoczona Lista Socjaldemokratów
(Socialni demokrati) - partia lewicowa. Na czele ugrupowania stoi Borut Pahor. Powstała na
mocy umowy koalicyjnej partii centrowych i lewicowych - Partii Demkratycznych Reform (była
Partia Komunistyczna Słowenii), Unii Socjaldemokratycznej, Partii Robotniczej i
Demokratycznej Partii Emerytów (DeSUS).
W 1996 r. wyst±piła z koalicji rz±dz±cej i przeszła do opozycji, uzyskuj±c w listopadowych
wyborach jedynie 8 proc. głosów.
“Era Pahora'': Na III Kongresie w 1997 r. na przewodnicz±cego Partii wybrano Boruta
Pahora, który obecnie sprawuje trzeci± kadencjê na tym stanowisku.
W wyborach 2004 r. zdobyła 10,2 proc. głosów, co przekłada siê na 10 mandatów.
Wyniki poprzednich wyborów parlamentarnych, liczba mandatów:
1990 - 14
1992 - 14
1996 - 9
2000 - 11
2004 - 10
7. Aktywna Słowenia - (Aktivna Slovenija), utworzona podczas kongresu w 2004 po rozłamie
w Młodzie¿owej Partii Słowenii w kontek¶cie wyborów do Parlamentu Europejskiego, w
wyborach 2004 r. uzyskała 3.0 proc. głosów, co nie dało jej ¿adnych mandatów. Na czele
partii stoi Franci Kek. Do pa¼dziernikowych wyborów partia miała jednego przedstawiciela w
Zgromadzeniu Narodowym (Igor Stemberger).
8. Zieloni - (Zeleni Slovenije) - brak przedstawicieli w Zgromadzeniu Narodowym po wyborach
2004.
9. Nasza Słowenia - (Slovenija je Naša) w wyborach 2004 r. uzyskała 2.6 proc.
Utworzono 9 February, 2008, 14:55
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
poparcia i w rezultacie - 0 mandatów; na czele partii stoi Vane Gosnik
10. Słoweñska Partia Narodowa - (Slovenska Nacionalna Stranka) utworzona w marcu 1991 r.
partia eurosceptyczna, socjalistyczno-nacjonalistyczna, przeciwna członkostwu Słowenii w
NATO. Na czele SNS stoj± Zmago Jelinèiè i Sašo Peèe jako wiceprezydent. W wyborach
2004 r. uzyskała 6.3 proc. głosów i w rezultacie - 6 mandatów
Partia ta jest w pewnym sensie ideologiczn± spodkobierczyni± re¿imu Tito. Domaga siê
lepszego traktowania mniejszo¶ci słoweñskiej we Włoszech, Austrii i na Wêgrzech. Jelinèiè
¿±da zamkniêcia granicy z Chorwacj±, a¿ do rozwi±zania sporów terytorialnych. Chce on
poprawy stosunków z Serbi± i innymi republikami byłej Jugosławii. Nieoficjalnie partia głosi
ideê Wielkiej Słowenii. Ideologia partii jest skrajnie krytyczna wobec nauki ko¶cioła
rzymskokatolickiego.
W pierwszych demokratycznych wyborach zdobywała 10-11 proc głosów, ale poparcie to
zmalało w 2004 r. do 6 procent.
11. Partia Młodych - (Stranka mladih Slovenije). Utworzona 4 lipca 2000 r. Po wyborach w
2000 r. uzyskała 4,34 proc. głosów i 4 miejsca w parlamencie. Na czele partii stoi Darko
Krajnc. ,,Młodzi'' głosz± potrzebê odnowy wizerunku pañstwa na scenie miêdzynarodowej,
bazuj±c na pogłêbionej integracji w ramach UE.
W wyborach 2004 r. SmS uzyskała 2.1 proc. poparcia, co skutkuje brakiem przedstawicieli w
Zgromadzeniu Narodowym. Członek Europejskiej Partii Zielonych.
Spektrum ugrupowañ politycznych działaj±cych w Słowenii, uzupełniaj± partie, które znalazły
siê poza parlamentem, czyli:
12. Narodowa Partia Demokratyczne - na czele Marian Vidma.
13. Demokratyczne Partia Słowenii - na czele Tone Persak.
14. Unia Socjalchrze¶cijañska - na czele Franc Miklawic.
Wybory parlamentarne - 3 pa¼dziernika 2004 r.
Ostatnie słoweñskie wybory parlamentarne przyniosły komentatorom spore zaskoczenie.
Mimo, ¿e Freedom House przyznał Słowenii jako jedynemu spo¶ród krajów dawnego bloku
wschodniego notê maksymaln± za przestrzeganie praw politycznych, komitet helsiñski
odnotował dyskryminacjê w dostêpie do mediów kandydatów spoza głównego nurtu polityki.
Sprawa trafiła do OBWE.
Same wyniki nie s± niespodziank± - partia premiera Antona Ropa uzyskała o 6 mandatów
mniej, ni¿ centrolewicowa SDS, która z kolei w koalicji z NS-KLS nie zdobyła ilo¶ci mandatów
wystarczaj±cej do samodzielnego rz±dzenia. Kampania wyborcza była do¶æ ostra. Politycy SLS
zostali zatrzymani przez Chorwatów po tym, jak odmówili okazania dokumentów stra¿nikom w
rejonie, który, jak utrzymuje rz±d w Lublanie, nale¿y do Słowenii. W odwecie Rop odwołał
poparcie, udzielane do tej pory Zagrzebiowi na jego drodze do struktur europejskich. Tego
rodzaju napiêcia w stosunkach dwustronnych pojawiaj± siê bardzo czêsto wła¶nie w okresie
przedwyborczym.
Wyniki: (Frekwencja wyniosła 60,5 proc)
Nazwa partiiPoparcie procentowe (%)Liczba mandatówSłoweñska Partia Demokratyczna
(Slovenska demokratska stranka)29,129Liberalna Demokracja Słowenii (Liberalna
Utworzono 9 February, 2008, 14:55
[ Pobierz całość w formacie PDF ]