SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC, Nauki społeczne, Politologia, Politologia

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
System polityczny Niemiec
Autor: Anita Uchañska
08.04.2005.
1) Informacje ogólne. Geneza.
RFN jest parlamentarn± republik± federaln±, okre¶lan± tak¿e jako demokracja kanclerska.
Władza centralna jest podzielona na wykonawcz± - rz±d federalny (Bundesregierung) pod
przewodnictwem kanclerza (Bundeskanzler) oraz prezydent (Bundespräsident), ustawodawcz±
- parlament zwi±zkowy (Bundestag) i rada zwi±zkowa (Bundesrat) oraz s±downicz±,
sprawowan± przez Zwi±zkowy Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht). Ustawa
zasadnicza (Grundgesetz) została uchwalona 23 maja 1949 (BGBl. I S. 1), ostatnia
nowelizacja 16 lipca 1998 (BGBl. I S. 1822). Pierwsza powojenna konstytucja miała
obowi±zywaæ tylko tymczasowo, dlatego nie otrzymała nawet oficjalnej nazwy ,,konstytucja'' i
była całkowitym odciêciem siê od historii, nazizmu i hitleryzmu - w preambule umieszczono
bezpo¶redni zwrot do narodu niemieckiego, podkre¶laj±c znaczenie narodu, a nie pañstwa.
Ustawa z 1949 odnosiła siê jedynie do RFN utworzonej z powojennych trzech stref
okupacyjnych - brytyjskiej, amerykañskiej i francuskiej, a po upadku muru berliñskiego i
zjednoczeniu Niemiec w 1990 rozci±gniêto jej przepisy, ze zmianami, tak¿e na tzw.''nowe
landy'' - dawn± Niemieck± Republikê Demokratyczn±. Obecnie RFN zajmuje terytorium 357
022 km2 i składa siê z 16 krajów zwi±zkowych z populacj± ponad 82 mln.obywateli - Badenia-
Wirtembergia, Bawaria, Berlin, Brandenburgia, Brema, Hamburg, Hesja, Mecklenburg-
Vorpommern, Dolna Saksonia, Nadrenia Północna-Westfalia, Rheinland-Pfalz, Kraj Saary,
Saksonia, Saksonia-Anhalt, Szlezwik-Holsztyn i Turynga. Ka¿dy land, poza Bawari±, posiada
własny parlament jednoizbowy (Landtag) oraz rz±d z prezesem (Ministerpräsident) na czele,
prowadzi tak¿e własn± politykê wewnêtrzn± na wielu płaszczyznach - gospodarczej, finasowej,
kulturalnej, itp. Kraje zwi±zkowe s± reprezentowane we władzach federalnych przez okre¶lon±
liczbê przedstawicieli. Ponadto obowi±zuj± w nich oddzielne konstytucje, bêd±ce aktami
podrzêdnymi wobec ustawy zasadniczej.
2) System partyjny.
W Niemczech ukształtował siê specyficzny system partyjny. Scena polityczna jest
spolaryzowana, partie skupiaj± siê w dwóch przeciwstawnych blokach - centrolewicowym
SPD,Zieloni i centroprawicowym CDU/CSU oraz FDP, natomiast socjalistyczna paria PDS jest
izolowana na szczeblu federalnym. Działalno¶æ partii regionalnych ogranicza siê głównie do
krajów zwi±zkowych. W ostatnich miesi±cach jako odpowied¼ na trudn± sytuacje polityczn±
powstaj± nowe inicjatywy, np.Partia Pracy i Sprawiedliwo¶ci Społecznej - Alternatywa
Wyborcza (ASG)
• Zieloni Partia Zielonych/Zwi±zek 90
Partia ekologiczna powstała w 1993 z poł±czenia Partii Zielonych oraz Zwi±zku 90.Obecnie
współtworzy koalicjê rz±dz±c±, a jej czołowy polityk Joschka Fischer piastuje stanowisko
ministra spraw zagranicznych oraz wicekanclerza.
• CDU Christlich Demokratische Union Deutschlands
CDU okre¶la siê jako chrze¶cijañsko-demokratyczna, liberalna i konserwatywna partia
centrum. Działa we wszystkich landach poza Bawari±. Została zało¿ona w 1945, a obecnie
posiada 574.526 członków.
Czołowi politycy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard, Kurt Georg Kiesinger, Rainer Barzel,
Helmut Kohl, Franz Josef Strauß, Edmund Stoiber
• CSU Christlich-Soziale Union in Bayern e.V.
CSU - konserwatywna katolicka partia Bawarii tworzy Uniê z CDU. Kontynuuje tradycjê
Bawarskiej Partii Ludowej, istniej±cej od 1918. Oficjalnie powstała w 1945.
• FDP Freie Demokratische Partei
FDP jest tradycyjn± liberaln± parti±, wywodzi sie od Niemieckiej Partii Postêpu, utworzonej w
Utworzono 9 February, 2008, 15:01
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
1861. Nazwê i nowy program otrzymała w 1947. W ostatnim okresie do najbardziej
popularnych działaczy tej partii nale¿± Guido Westerwelle, Paar Westerwelle oraz Wolfgang
Gerhard.
Szefowei klubu poselskiego FDP: 1949: Theodor Heuss, 1949-1951: Hermann Schäfer, 1951-
1952: August-Martin Euler, 1952-1953: Hermann Schäfer, 1953-1957: Thomas Dehler, 1957:
Max Becker, 1957-1963: Erich Mende, 1963-1968: Knut Freiherr von Kühlmann-Stumm, 1968-
1990: Wolfgang Mischnick, 1990-1998: Hermann Otto Solms, 1998- Wolfgang Gerhardt
• PDS Partei des Demokratischen Sozialismus
Partia Demokratycznego Socjalizmu jest spadkobierc± Socjalistycznej Partii Niemiec. Dopiero
w 2003 udało siê kierownictwu ustaliæ zasady programowe, partia odgrywa rolê ,,jêzyczka u
wagi'' w czasie głosowania w parlamencie.
• SPD Sozialdemokratische Partei Deutschlands
SPD powstała w 1863 jako partia centrum, obecnie liczy 605.800 członków. Razem z
Zielonymi tworzy koalicjê rz±dz±c±, jej przedstawiciel pełni urz±d kanclerza. Natomiast Günter
Verheugen jast wiceprzewodnicz±cym Komisji Europejskiej, Komisarzem ds.Przemysłu i
Przedsiêbiorstw, wczesniej zajmował stanowisko Komisarza ds.Rozszerzenia UE.
Obecni członkowie rz±du z ramienia SPD
• Gerhard Schröder, kanclerz federalny (Bundeskanzler) od 1998
• Edelgard Bulmahn, minister edukacji i nauki (Bundesministerin für Bildung und
Forschung) od 1998
• Wolfgang Clement, minister gospodarki i pracy (Bundesminister für Wirtschaft und
Arbeit) od 2002
• Peter Struck, minister obrony (Bundesminister der Verteidigung) od 2002
• Hans Eichel, minister finansów (Bundesminister der Finanzen) od 1999
• Otto Schily, minister spraw wewnêtrznych (Bundesminister des Innern) od 1998
• Renate Schmidt, minister ds.rodziny, osób starszych, kobiet i młodzie¿y
(Bundesministerin für Familie, Senioren, Frauen und Jugend) od 2002
• Ulla Schmidt, minister zdrowia i opieki społecznej (Bundesministerin für Gesundheit und
Soziale Sicherung) od 2001
• Manfred Stolpe, minister transportu, budownictwa i mieszkalnictwa (Bundesminister für
Verkehr, Bau- und Wohnungswesen) od 2002
• Heidemarie Wieczorek-Zeul, minister współpracy gospodarczej i rozwoju
(Bundesministerin für wirtschaftliche Zusammenarbeit und Entwicklung) od 1998
• Brigitte Zypries, minister sprawiedliwo¶ci (Bundesministerin der Justiz) od 2002
3) System polityczny.
• Konstytucja (Grundgesetz) - zakłada niedopuszczalno¶æ zmiany lub zniesienia
podstawowych zasad ustrojowych:
o Zasada suwerenno¶ci narodu
o Zasada przedstawicielstwa
o Zasada podziału władzy
o Zasada federalizmu
Zmiana konstytucji moze nast±piæ jedynie w drodze ustawy przyjêtej wiêkszo¶ci± 2/3 głosów
oddzielnie w obu izbach parlamentu.
• Głowa pañstwa
Prezydent federalny wybierany jest przez Zgromadzenie Federalne, które tworz± deputowani
do Bundestagu i taka sama liczba deputowanych do parlamentów krajowych. Decyzja musi
zapa¶æ bezwzglêdn± wiêkszo¶ci± głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia.
Dopuszczalne s± dwie tury głosowania, je¿eli ¿adna z nich nie wypadnie dla którego¶ z
kandydatów pomy¶lnie, przeprowadza sie trzecie głosowanie, w którym decyduje wiêkszosc
zwykła. Kadencja trwa 5 lat, bezpo¶rednio prezydent mo¿e sprawowaæ swój urz±d przez dwie
kadencje, co oznacza, ¿e istnieje mo¿liwo¶c kolejnego wyboru w przyszło¶ci. Zwyczajowo w
momencie przejêcia obowi±zków głowy pañstwa rezygnuje on z członkostwa w partii albo je
Utworzono 9 February, 2008, 15:01
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
zawiesza. Akty normatywne wydawane przez prezydenta to zarz±dzenia, dekrety lub
obwieszczenia. Do jego uprawnieñ nale¿y tak¿e wykonywanie prawa łaski w przypadkach
indywidualnych. Prezydent reprezentuje RFN w stosunkach zewnêtrznych, zawiera i ratyfikuje
umowy miedzynarodowe, mianuje i odwołuje sêdziów zwi±zkowych. Jego konstytucyjna
pozycja została okre¶lona jako prezydent-arbiter oraz ,,stra¿nik konstytucji''. Wszystkie jego
akty wymagaja kontrasygnaty kanclerza i wła¶ciwego ministra, z wyj±tkiem rozwizania
Bundestagu oraz powołania kanclerza. Nie posiada on jednak inicjatywy ustawodawczej,
dysponuje jedynie prawem weta ustawodawczego.Nie ma takze prawa wydawania
rozporz±dzeñ z moc± ustawy. Jego akceptacji wymaga natomiast regulamin wewnêtrzny rz±du
federalnego, nie mo¿e jednak uczestniczyæ osobi¶cie w jago pracach. To zadanie zostało
powierzone szefowi kancelerii prezydenta (Federalnego Urzêdu Prezydialnego) w randze
sekretarza stanu. Prezydent ponosi odpowiedzialno¶æ konstytucyjn± w przypadku umy¶lnego
naruszenia przepisów ustawy zasadniczej. Bundestag lub Bundesrat mog± na wniosek ¼ liczby
deputowanych wiêkszo¶ci± 2/3 głosó postawiæ prezydenta w stan oskar¿enia, a o winie
rozstrzyga Zwi±zkowy Trybunał Konstytucyjny.
Prezydenci federalni:
Horst Köhler Od 07.2004
Johannes Rau 07.1999 - 06.2004
Roman Herzog 07.1994 - 06.1999
Richard von Weizsäcker 07.1984 - 06.1994
Karl Carstens 09.1979 - 06.1984
Walter Scheel 07.1974 - 06.1979
Gustav W. Heinemann 07.1969 - 06.1974
Heinrich Lübke 07.1959 - 06.1969
Theodor Heuss 09.1949 - 06.1959
• Parlament - obu izbom przysługuje inicjatywa ustawodawcza
Członkowie Bundsetagu wybierani s± w wyborach wolnych, równych, tejnych, powszechnych i
mieszanych. Czynne i bierne prawo wyborcze posiadaj± wszyscy obywatele, którzy ukoñczyli
18 rok ¿ycia. Dysponuj± oni dwoma głosami - jeden oddaj± na listê krajow±, a drugi na
kandydata w jednomandatowym okrêgu wyborczym. Klauzula zaporowa wyznacza minimalny
wynik wyborczy 5%. Deputowani wybieraja przewodnicz±cego parlamentu, jego
przedstawicieli oraz sekretarza. Uchwalany jest tak¿e statut oraz harmonogram działañ. Przy
Bundestagu działaj± komisje stałe i tymczasowe, np. do spraw Unii Europejskiej,
bezpieczeñstwa, finansów. Przedterminowe wybory do Bundestagu odbywaj± sie, gdy w
trzeciej turze głosowania nie uda siê wyłoniæ kanclerza, wniosek kanclerza o udzielenie mu
votum zaufania zostanie odrzucony lub gdy prezydent rozwi±¿e parlament w przypadku braku
zgody na kandydaturê kanclerza.
Natomiast izba wy¿sza - Bundesrat, składa siê z 68 przedstawicieli krajów zwi,±zkowych,
które dziêki temu maj± wpływ na ustanawiane prawo. Ka¿dy land dysponuje co najmniej
trzema głosami, czterema gdy liczy powy¿ej 2 mln.mieszkañców, piêcioma powy¿ej 6 mln.
oraz sze¶cioma powy¿ej 7 mln. Liczba głosów jest równa liczbie przedstawicieli. Wybierany
jest tak¿e przewodnicz±cy Bundesratu na roczn± kadencjê. Decyzje zapadaj± wiêkszo¶ci±
głosów, obrady mog± zostaæ utajnione. Członkowie rz±du mog± albo w okre¶lonych
przypadkach, albo gdy s± do tego zobowi±zani braæ udział w obradach izby wy¿szej oraz jej
komisji.
Kraje zwi±zkowe maj± mo¿liwo¶æ stanowienia prawa. Władze federalne nie wpływaj± na
kształt przepisów prawnych kreowanych w poszczególnych landach. Maj± one jednak
wył±czno¶æ na podejmowanie decyzji w zakresie: obronno¶ci i spraw zagranicznych, jedno¶ci
pañstwa, procedur wizowych, paszportowych, imigracyjnych, polityki pieniê¿nej, polityki
celnej, ochony granic, transportu kolejowego, lotniczego i morskiego, poczty i
telekomunikacji, praw człowieka i obywatela, zobowi±zañ instytucji i przedsiêbiorstw
Utworzono 9 February, 2008, 15:01
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
pañstwowych, współpracy z krajami zwi±zkowymi (policja, bezpieczeñstwo, przeciwdziałanie
przemocy). Natomisat w wielu przypadkach mo¿e wyst±pic nakładanie siê kompetencji władz
federalnych i lokalnych - problem ten dotyczny miêdzy innymi edukacji, ochrony zdrowia,
praw osobowych, prawa pracy oraz gospodarki wewnêtrznej. Dodatkowo z bud¿etu
centralnego finansowana jest budowa i rozbudowa szkół wy¿szych, wpierany jest rozwój
regionalnej struktury gospodarczej, rolnictwa oraz sztuki.
Wyniki wyborów parlamentarnych 22.09.2002:
• SPD 38,5 % (-2,4)
• CDU/CSU 38,5 % (+3,4)
• Zieloni 8,6 % (+1,9)
• FDP 7,4 % (+1,2)
• PDS 4,0 % (-1,1)
• Pozostałe 3,0 % (-3,0)
Podział mandatów (603):
• SPD 251 (z czego 4 nadwy¿kowe) (-47 mandatów)
• CDU/CSU 248 (z czego 1 nadwy¿kowy) (+ 3 mandaty)
• Zieloni 55 (+ 8 mandatów)
• FDP 47 (+ 4 mandaty)
• PDS 2 (nie tworz± koła ani klubu poselskiego) (-34 mandaty)
Z piêciu mandatów nadwy¿kowych SPD straciło do lipca 2004 dwa - z powodu ¶mierci oraz
rezygnacji deputowanych.
• Rz±d
Według konstytucji kanclerz federalny oraz ministrowie tworz± gabinet. Dysponuje on
kompetencjami władzy wykonawczej w zakresie polityki wewnêtrznej i zagranicznej, posiada
tak¿e inicjatywê ustawodawcz±. Kanclerz jest nie tylko szefem rz±du - zajmuje on pierwsz±
pozycjê i faktycznie kieruje jego polityk± (Kanzlerprinzip) według ustalonego planu działañ. Do
jego obowi±zków nale¿y sformowanie rz±du - przedstawia prezydentowi kandydatów na
ministrów, decyduje o ich liczbie oraz zakresie kompetencji poszczególnych resortów. Aby nie
powtórzyæ sytuacji z Republiki Weimarskiej kanclerz nie mo¿e byæ mianowany i odwoływany
przez prezydenta w dowolnym momencie. Je¶li prezydentowi nie odpowiada kandydatura
kanclerza, mo¿e rozwi±zaæ parlament. Kadencja kanclerza trwa 4 lata, tyle ile kadencja
parlamentu. Kanclerz jest wybierany bezwzgledn± wiêkszo¶ci± głosów ogólnej liczby
deputowanych i ponosi przed parlamentem odpowiedzialno¶æ na zasadzie konstruktywnego
votum nieufno¶ci. Jego nastêpca musi uzyskaæ bezwzglêdn± wiêkszo¶æ głosów. Gdy kandydat
prezydenta nie uzyska wymaganego poparcia, Bundestag ma prawo przedstawienia własnego
kandydata. Istnieje tak¿e mozliwo¶æ powołania przez głowê pañstwa tzw.kanclerza
mniejszo¶ci, który mo¿e wyst±piæ o proklamowanie za zgod± Bundesratu tzw.stanu
konieczno¶ci ustawowej (do 6 miesiêcy), aby nie dopu¶ciæ do parali¿u działalnosci rz±du. W
tym przypadku nawet odrzucone przez Bundestag ustawy za zgod± Bundesratu staja siê
obowi±zuj±cym prawem. W momencie ogłoszenia stanu wojny kanclerz staje siê
zwierzchnikiem i głównodowodz±cym sił zbrojnych.
Ministrowie s± niezale¿ni i ponosz± pełn± odpowiedzialno¶æ za swoje działania w ramach
resortów. Aktywna działalno¶æ umo¿liwia im osi±gniêcie znacz±cej pozycji w rz±dzie. Jego
efektywno¶æ zale¿y od współpracy wszystkich jego członków, a sam autorytet kanclerza nie
wystarcza. Za sprawne funkcjonowanie rz±du odpowiedzialne jest kolegium zło¿one z
kanclerza i ministrów. Uchwalone przez parlament prawa musz± najpierw byæ
kontrasygnowane przez kanclerza i odpowiedniego ministra, zanim zostana przedło¿one
prezydentowi. Co najmniej raz w roku odbywaj± siê posiedzenia rz±du pod przewodnictwem
kanclerza oraz przedstawicieli rz±dów krajów zwi±zkowych. Wszelkie spory miêdzy ministrami
rozstrzyga kanclerz, a przed podjêciem decyzji odbywa siê dyskusja na forum rz±du.
Politycy sprawuj±cy urz±d kanclerza:
Gerhard Schröder 27.10.1998 - SPD
Utworzono 9 February, 2008, 15:01
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Dr Helmut Kohl 1.10.1982 - 27.10.1998 CDU
Helmut Schmidt 6.05.1974 - 1.10.1982 SPD
Willy Brandt 21.10.1969 - 6.05.1974 SPD
Kurt Georg Kiesinger 1.12.1966 - 21.10.1969 CDU
Prof. Dr Ludwig Erhard 16.10.1963 - 1.12.1966 CDU
Konrad Adenauer 15.09.1949 - 15.10.1963 CDU
• Zwi±zkowy Trybunał Konstytucyjny
Wybierany przez Bundestag i Bundesrat Trybunał składa siê z dwóch o¶mioosobowych
senatów. Bundestag dokonuje wyboru po¶rednio, przez 12 elektorów. Do zadañ Trybunału
nale¿y badanie zgodno¶ci ustaw z konstytucj±, rozstrzyganie sporów kompetencyjnych miêdzy
naczelnymi organami federalnymi oraz sporów konstytucyjnych dotycz±cych niezgodno¶ci
prawa krajów zwi±zkowych z prawem federalnym, stwierdzanie wa¿no¶ci wyborów oraz
delegalizacja partii politycznych
• Hymn narodowy
Niemiecki hymn narodowy stanowi trzecia zwrotka Pie¶ni Niemców. Został on uznany na
podstawie wymiany not miêdzy kanclerzem Kohlem i prezydentem von Weizsäckerem 19 i
23.08.1991 - ,,jedno¶æ, prawo i wolno¶æ dla niemieckiej ojczyzny“.
4) Ocena sprawno¶ci.
Republika Federalna Niemiec nale¿y do pañstw europejskich o najwiêkszym znaczeniu. Udało
jej siê przezwyciê¿yæ powojenne problemy i rozwin±æ gospodarkê oraz utwprzyæ pañstwo
socjalne, które funkcjonowało sprawnie w XX wieku. Jednak obecna sytuacja polityczna i
gospodarcza na ¶wiecie wymusza pewne zmiany w funcjonowaniu pañstwa. Model pañstwa
opiekuñczego nie jest ju¿ dostosowany do nowych warunków. Zmiany i reformy dokonuj± siê
trudno i s± okupione utrat± poparcia przez partei i polityków, niezadowoleniem społecznym,
demonstracjami (np.poniedziałkowe demonstracje przeciwko wprowadzeniu reformy Hartz
IV).
Na podstawie:
Mały leksykon systemów politycznych pod red.T.Godunia, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa
2001
Prezydent w pañstwach współczesnych pod red.J.Osiñskiego, Oficyna Wydawnicza SGH,
Warszawa 2000
Systemy polityczne wybranych pañstw pod red.K.A.Wojtaszczyka, Instytut Nauk Politycznych
UW, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2004
www.bundesregierung.de
www.bundespraesident.de
www.bundestag.de
Utworzono 9 February, 2008, 15:01
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC

SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC, Nauki społeczne, Politologia, Politologia

Odnośniki

Search