SYSTEM POLITYCZNY IZRAELA, Nauki społeczne, Politologia, Politologia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Krzysztof Chaczko: System polityczny Izraela
Autor: Krzysztof Chaczko
06.08.2007.
Ustalenia wstêpne: kategoria systemu politycznego
Na temat systemu politycznego napisano ju¿ wiele. Jednak¿e, kategoria ta wci±¿ wydaje siê
nie tyle niejasna, co ró¿norodna i niejednolita, a przez to w pewien sposób i kontrowersyjna.
Niemo¿no¶æ wykreowania - czy przyjêcia - ogólnej teorii systemu politycznego, powoduje, i¿
w¶ród politologów, tudzie¿ osób analizuj±cych to pojêcie, uformowały siê swoiste ,,szkoły'',
oferuj±ce okre¶lone podej¶cia (ujêcia) do kategorii systemu politycznego. Idzie tu m.in. o
podej¶cie instytucjonalne, relacjonalne, funkcjonalne czy te¿ cybernetyczne. [1] Nie wchodz±c
w zawiło¶ci powy¿szych perspektyw, na potrzeby niniejszego opracowania, wykorzystana
zostanie trójwarstwowa koncepcja systemu politycznego, zaproponowana przez wrocławskich
politologów - Andrzeja Antoszewskiego i Ryszarda Herbuta w pracy Systemy polityczne
współczesnego ¶wiata (zob. ryc. 1). [2]
Model takiego systemu politycznego składa siê z trzech warstw (płaszczyzn), których analiza
pozwala wyci±gn±æ interesuj±ce wnioski.
(1) Pierwsz± z płaszczyzn stanowi± uwarunkowania społeczno-kulturowe. W skład ich wchodzi
przede wszystkim charakterystyka danego społeczeñstwa (jêzyk, narodowo¶æ, religia) czy te¿
doniosłe konflikty społeczno-polityczne (podziały socjopolityczne). [3] Analiza poszczególnych
elementów pozwala stwierdziæ, czy społeczeñstwo jest jednolite czy sfragmentaryzowane lub
na przykład okre¶liæ dominuj±cy typ czy sposób rozwi±zywania konfliktów społeczno-
politycznych.
Ryc. 1. Trójwarstwowy model systemu politycznego
¬ródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Antoszewski, R. Herbut, Systemy polityczne
współczesnego ¶wiata, Gdañsk 2001, s. 47-48.a
(2) Drug± płaszczyzn± s± uwarunkowania instytucjonalne. Obiekty zainteresowañ tej warstwy
to w szczególno¶ci normy organizuj±ce ¿ycie polityczne. Mamy tu wiêc zasady ustrojowe
(podział władz), ustawy zasadnicze (konstytucja) oraz system wyborczy. Co wa¿ne, przy
analizowaniu tej płaszczyzny nie mo¿na pomin±æ relacji czy stosunków pomiêdzy głównymi
o¶rodkami władzy, gdy¿ to one czêsto ¶wiadcz± o istocie uwarunkowañ instytucjonalnych.
(3) Ostatni± płaszczyzn± powy¿szego modelu systemu politycznego, jest system rywalizacji
politycznej. Jest to - jak pisz± autorzy - istota systemu politycznego (...) przejawiaj±ca siê w
zachowaniach podejmowanych przez jego uczestników. [4] Dlatego analiza tej warstwy skupia
siê na systemie partyjnym i jego rywalizacji czy roli jednostek (przywódców politycznych) w
kształtowaniu ¿ycia politycznego.
Wszystkie trzy powy¿sze płaszczyzny (czy warstwy) tworz±ce system polityczny, w szczególny
sposób wpływaj± na siebie. Uwarunkowania społeczno-kulturowe determinuj± kształt
instytucji, a te z kolei wpływaj± na ostro¶æ konfliktów społecznych. Natomiast na system
rywalizacji politycznej oddziaływaj± obie warstwy (zachowania wynikaj±ce z podziałów oraz
ramy organizacyjne), wywołuj±c okre¶lony styl rywalizacji, który mo¿e wpływaæ na konkretne
rozwi±zania instytucjonalne.
(1) Izraelskie uwarunkowania społeczno-kulturowe
Izrael nale¿y do społeczeñstw sfragmentaryzowanych. Od samego pocz±tku powstania tego
Utworzono 9 February, 2008, 15:02
 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
pañstwa, w¶ród ludno¶ci istniały zasadnicze podziały, wynikaj±ce z ró¿norodno¶ci etnicznej,
religijnej, kulturowej czy społecznej jego mieszkañców. Obecnie, z ponad 6 milionów
obywateli Izraela, około 80 proc. stanowi± ¯ydzi (ponad połowa urodziła siê w tym kraju,
reszta pochodzi z innych pañstw ¶wiata), pozostałe 20 proc. to w wiêkszo¶ci Arabowie (w¶ród
których 75 proc. to muzułmanie, reszta to m.in. chrze¶cijanie) (por. tabela 1). [5]
Tabela 1. Populacja i wspólnoty religijne w Izraelu
Liczba Procent (%) Populacja 2000 r. 6 369 300 ----- ¯ydzi 5 180 600 81, 3 Arabowie
1 188 700 18, 7 Religia ¯ydzi (judaizm) 4 955 400 77, 8 Muzułmanie 970 000 15, 2
Chrze¶cijanie (Arabowie) 111 400 1, 7 Chrze¶cijanie (inni) 23 700 0, 4 Druzowie 103 800 1,
6 Nie zakwalifikowani 205 000 3, 2¬ródło: G. S. Mahler, Politics and Government In Israel.
The Maturation of a Modern State, Lanham-Oxford 2004, s. 63.
Podział na ludno¶æ arabsk± i ¿ydowsk±, choæ jest bardzo charakterystyczny i wyra¼ny, to
jednak nie stanowi głównej linii dziel±cej społeczeñstwo izraelskie. Wydaje siê, ¿e o wiele
dono¶niejsze i bardziej istotne s± podziały przebiegaj±ce wewn±trz ludno¶ci ¿ydowskiej.
Chodzi tu głównie o konflikt kulturowo-etniczny (aszkenazyjczycy vs. sefardyjczycy) oraz
religijny (ortodoksi vs. ¶wieccy). Warto tak¿e zwróciæ uwagê na konflikt - okre¶lony przez
Arenda Lijphart, Petera J. Bowmana oraz Reuvena Y. Hazana - mianem podziału
nacjonalistyczno-terytorialnego (,,gołêbie'' vs. ,,jastrzêbie''), gdy¿ ma on decyduj±cy wpływ
na system rywalizacji politycznej. [6]
(a) Konflikt Arabowie - ¯ydzi
Obecnie w Izraelu ¿yje ponad milion osób pochodzenia arabskiego. Jest to ludno¶æ nie
¿ydowska, okre¶lana czasami mianem ,,izraelskich Arabów'' albo ,,palestyñskich
Izraelczyków''. Ich sytuacja, od chwili powstania pañstwa, była bardzo trudna. Liczne wojny
arabsko - izraelskie, [7] napiêta sytuacja polityczna czy pó¼niejsze palestyñskie zamachy
terrorystyczne, spowodowały bardzo siln± nieufno¶æ a czasami nawet nienawi¶æ i wrogo¶æ ze
strony wiêkszo¶ci ¿ydowskiej. Pomimo, i¿ Arabowie uzyskali izraelskie obywatelstwo, pañstwo
przez wiêkszo¶æ czasu koncentrowało siê na zagadnieniach stwarzanych przez imigrantów
¿ydowskich, a regiony zamieszkiwane przez Arabów pozostały na marginesie zainteresowañ
władz. Do tego, dochodziły mało popularne w społeczeñstwie ¿ydowskim pogl±dy izraelskich
Arabów, wyra¿aj±ce siê w poparciu arabskiego nacjonalizmu, którego sztandarow± postaci±
był Gamal Naser. Identyfikacja z t± ideologi± stanowiła główny impuls pierwszych politycznych
wyst±pieñ Arabów w Izraelu. W wyniku kolejnych wojen, które koñczyły siê upokorzeniem
krajów arabskich i klêskami ich armii, jeszcze bardziej zdewaluowano wizerunek Araba w
oczach Izraelczyków. [8] Z drugiej strony, ¿ywiołowa rado¶æ ¯ydów z odniesionych zwyciêstw
stawała siê zwykle pocz±tkiem nowych napiêæ pomiêdzy obiema społeczno¶ciami.
Inn± niezwykle wa¿k± przeszkod± w integracji ludno¶ci ¿ydowskiej z arabsk± s± istotne
ró¿nice w tradycji, religii, kulturze czy pozycji społecznej obu nacji. Arabowie - w
zdecydowanej wiêkszo¶ci wyznawcy islamu, wychowani w swojej cywilizacji, której daleko do
warto¶ci ,,zachodu'' - ¶rednio odnajduj± siê w demokratycznym Izraelu, wyrosłym głównie pod
wpływem tradycji europejskich. Poza tym, arabscy obywatele Izraela, to głównie klasa
pracuj±ca w społeczeñstwie zdominowanym przez klasê ¶redni±, politycznie marginalna grupa
w silnie zcentralizowanym pañstwie i arabskojêzyczna mniejszo¶æ w¶ród hebrajskojêzycznej
wiêkszo¶ci. [9] Izolacjê Arabów pogłêbiał dodatkowo fakt, stworzenia przez pañstwo
faktycznie dwóch systemów społeczno-politycznych. Obok ¿ydowskich szkół, powstały uczelnie
z jêzykiem arabskim, kład±ce nacisk na narodowe tradycje i kulturê. Społeczno¶æ ta ma tak¿e
własne programy telewizyjne i radiowe, przestrzega własnych ¶wi±t i zasad religijnych oraz
podlega niezale¿nemu, islamskiemu s±dowi.
Nierówne traktowanie, głêboka nieufno¶æ czy wrêcz dyskryminacja Arabów przez ¯ydów, i z
drugiej strony arabski nacjonalizm i czêsto sprzeciwianie siê statusowi Izraela jako pañstwa
¿ydowskiego i jego prawa do istnienia, spowodowały zasadnicze ró¿nice i podziały w obrêbie
Utworzono 9 February, 2008, 15:02
 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
tych społeczno¶ci. Odbicie tych antagonizmów, odnajdujemy tak¿e na poziomie rywalizacji
politycznej. Czêste bojkotowanie wyborów przez ludno¶æ arabsk±, powodowało, i¿ przeciêtnie
w Knesecie zasiada kilku posłów reprezentuj±cych tych obywateli, pocz±tkowo wybieranych z
list sprzymierzonych z izraelsk± lewic±, a nastêpnie z własnych, arabskich partii, z reguły
skrajnie lewicowych. Ten wzglêdny radykalizm arabskich wyborców wynika z upo¶ledzonej
pozycji społecznej oraz wrogiej wobec nich postawy ugrupowañ prawicowych. Przeciêtny Arab,
je¶li nie chce współpracowaæ z ¿ydowsk± lewic±, mo¿e jedynie wybraæ arabski nacjonalizm,
kwestionuj±cy istnienie pañstwa izraelskiego. [10]
(b) Konflikt aszkenazyjczycy - sefardyjczycy
Wewn±trz ¿ydowski konflikt kulturowo-etniczny, dzieli tê społeczno¶æ na aszkenazyjsk± i
sefardyjsk±. I choæ jest to obraz nie¶cisły i mocno uproszczony, to zupełnie wystarczaj±cy na
potrzeby niniejszego opracowania. [11]
W tym znaczeniu, przez aszkenazyjczyków nale¿y rozumieæ ¯ydów, których korzenie tkwi± w
Europie ¦rodkowej i Wschodniej (głównie Niemcy i Polska; od hebr. Ashkenaz - Niemcy).
W¶ród tej grupy, znajduj± siê tak¿e potomkowie aszkenazyjczyków, którzy na przestrzeni lat
wyemigrowali do Ameryki Północnej i Południowej, Afryki Południowej (RPA) i Australii.
Niektórzy członkowie tej społeczno¶ci nadal posługuj± siê tradycyjnym jêzykiem
aszkenazyjczyków, czyli jidysz, mieszanin± słów hebrajskich, słowiañskich i ¶redniowiecznego
dialektu niemieckiego, ale zapisywanego alfabetem hebrajskim. Do czasu II wojny ¶wiatowej,
aszkenazyjczycy stanowili 90% (ok. 15 milionów) wszystkich ¯ydów.
Z kolei sefardyjczycy bêd± wywodziæ siê zarówno od ¯ydów wygnanych w XV wieku z
Hiszpanii i Portugalii (od hebr. Sefarad - Hiszpania), którzy nastêpnie osiedlili siê Afryce
Północnej oraz na europejskim wybrze¿u Morza ¦ródziemnego; jak i od potomków ¯ydów
pochodz±cych z islamskich krajów Azji. Tradycyjnym jêzykiem tej grupy był jêzyk zwany
ladino, zbli¿ony do dialektu starokastylijskiego, ale zapisywany alfabetem hebrajskim. A¿ do
XIX wieku, wiêkszo¶æ ¯ydów w Palestynie nale¿ała wła¶nie do sefardyjczyków.
Konflikt miêdzy aszkenazyjczykami a sefardyjczykami ujawnił siê zaraz po powstaniu Izraela.
Pierwsi osadnicy syjonistyczni i nielegalni imigranci byli aszkenazyjczykami. To oni przyczynili
siê do powstania i zorganizowania pañstwa oraz przygotowali pó¼niejsz± masow± imigracjê
sefardyjczyków z krajów arabskich. Aszkenazyjczycy objêli główne instytucje pañstwowe,
staj±c siê elit± polityczn± i intelektualn±, przenosz±c i rozwijaj±c przywi±zania do tradycji
Europy ¦rodkowo-Wschodniej. Była to grupa wychowana w ideałach demokratycznych, której
bliskie były koncepcje socjalistyczno-pionierskie. Wiêkszo¶æ z nich stanowili zasymilowani,
wykształceni, pół-¶wieccy ¯ydzi, pochodz±cy czêsto ze społeczeñstw technicznie rozwiniêtych.
Z drugiej strony stanêli sefardyjczycy, ¯ydzi ¿yj±cy od stuleci na ziemiach arabskich i dlatego
skłonni byli trzymaæ siê tradycyjnego, patriarchalnego modelu społecznego. Procesy
demokratyczne i wymogi nowoczesnego pañstwa były dla nich obce, co utrudniało im
integracjê z szybko rozwijaj±c± siê gospodark± oraz segmentem aszkenazyjskim. Choæ w¶ród
sefardyjczyków zdarzały siê osoby wykształcone (głównie we Francji i Wielkiej Brytanii), to
jednak ogromn± wiêkszo¶æ stanowiły masy niewykształconej, ubogiej i tradycjonalistycznie
religijnej ludno¶ci, której rytm ¿ycia wyznaczały ¿ydowskie nakazy religijne. Ludno¶æ ta
szybko stała siê obywatelami drugiej kategorii, której aszkenazyjska wiêkszo¶æ próbowała
narzuciæ swój styl ¿ycia. Jednak ró¿nice kulturowe, społeczne i ekonomiczne były zbyt istotne i
obejmowały zbyt wiele dziedzin ¿ycia, aby dało siê je szybko usun±æ.
Sytuacja skomplikowała siê jeszcze bardziej, gdy do Izraela zaczêły przybywaæ coraz wiêksze
fale sefardyjczyków. Liczebno¶æ tej ludno¶ci wzrosła z poni¿ej 15% populacji w 1948 do 50%
w latach sze¶ædziesi±tych. [12] Ze wzglêdu na niebezpieczeñstwo utrzymania siê silnego
Utworzono 9 February, 2008, 15:02
 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
podziału pomiêdzy obiema społeczno¶ciami, politycy izraelscy starali siê zapewniæ
sefardyjczykom awans cywilizacyjny oraz doprowadziæ ich do integracji z reszt±
społeczeñstwa. Było to jednak zadanie niełatwe, szczególnie bior±c pod uwagê fakt, i¿ do
koñca lat piêædziesi±tych obie grupy współistniały praktycznie bez wzajemnych oddziaływañ
społeczno-kulturalnych. W tych latach, ¯ydzi z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu wyra¿ali
swoje frustracje i alienacjê poprzez antyrz±dowe demonstracje (np. ruch ,,Czarnych Panter'')
oraz udzielanie poparcia wyborczego partiom opozycyjnym.
Podział na dwa ¶wiaty etniczno-kulturowe wpływał te¿ na sferê polityki. Społeczno¶æ
nieaszkenazyjska, długo nie miała własnej reprezentacji oraz cierpiała na brak politycznych
osobowo¶ci. Liczba posłów pochodzenia afrykañskiego i azjatyckiego, była niewielka, choæ z
o¶miu w roku 1948, wzrosła do dziewiêtnastu (na 120) w 1973 roku. [13] Sytuacja poprawiła
siê dopiero w latach 80. Protesty społeczne ucichły i stały siê marginalne, a upo¶ledzone
dawniej grupy osi±gnêły postêp niemal we wszystkich dziedzinach ¿ycia społecznego. Coraz
czê¶ciej zaczêły pojawiaæ siê mał¿eñstwa mieszane i przeró¿ne kontakty miêdzy-grupowe. I
choæ wci±¿ widaæ ró¿nice miêdzy aszkenazyjczykami i sefardyjczykami, to bez w±tpienia, nie
stanowi± one zagro¿enia dla stabilno¶ci społeczno-politycznej pañstwa. [14]
(c) Konflikt religijni - ¶wieccy
Nastêpny podział dziel±cy społeczno¶æ izraelsk±, to konflikt aksjologiczny, czyli spór o
znaczenie i wpływ judaizmu na pañstwo. Kwestia ta, od samego pocz±tku wzbudzała napiêcia
społeczne, powoduj±c protesty, demonstracje i liczne przesilenia rz±dowe.
Izrael nie ma pisanej konstytucji (zob. ni¿ej) oraz wyra¼nego rozdziału pañstwa i religii.
Spowodowane jest to zwi±zkiem religii moj¿eszowej z narodem ¿ydowskim, gdy¿ judaizm,
naród, kultura i etyka s± od siebie ¶ci¶le uzale¿nione, i nawet niewierz±cemu ¯ydowi trudno
odrzuciæ dziedzictwo, które przecie¿ korzeniami siêga do tradycji biblijnych (religijnych).
Relacje miêdzy pañstwem a religi± opieraj± siê wiêc na status quo, czyli przestrzeganiu
czterech podstawowych zasad. Po pierwsze, szabat i ¿ydowskie ¶wiêta s± oficjalnymi ¶wiêtami
pañstwowymi; po drugie, w instytucjach publicznych podawana jest ¿ywno¶æ koszerna; po
trzecie, status cywilny (mał¿eñstwa, rozwody, pogrzeby, niektóre aspekty dziedziczenia)
podlega jurysdykcji s±dów rabinicznych; po czwarte, szkoły pañstwowe reprezentuj±
pañstwowy nurt ¶wiecki lub pañstwowy nurt religijny i s± finansowane z bud¿etu pañstwa.
[15]
Oczywi¶cie nie wszystkim odpowiada taki stan rzeczy. Czê¶æ ortodoksyjna domaga siê jeszcze
wiêkszego wpływu na pañstwo (lub w ogóle pañstwa religijnego, opartego na prawach
halachy). Z kolei społeczno¶æ ¶wiecka uwa¿a, i¿ ju¿ obecnie pañstwo za bardzo manifestuje
swoj± judaistyczn± to¿samo¶æ i domaga siê zniesienia przywilejów religijnych. Jednocze¶nie,
dosyæ trudno opisaæ dokładny podział społeczeñstwa i wyznaczyæ jego granicê. Bior±c jednak
pod uwagê badania opinii publicznej przeprowadzone przez Instytut Guttmana, mo¿na
zaryzykowaæ uogólnienie, i¿ w społeczeñstwie izraelskim wystêpuje do 30% osób
zlaicyzowanych i tyle¿ samo osób religijnych. [16]
Spór miêdzy uniwersalistyczn±, ¶wieck± i racjonalistyczn± orientacj± a głosicielami
wyj±tkowo¶ci ¿ydowskiej, dosyæ regularnie wzbudza tak wielkie emocje, i¿ powoduje liczne
upadki gabinetów izraelskich, demonstracje a nawet uliczne starcia miêdzy obiema opcjami.
Na poziomie politycznym, spolaryzowane segmenty reprezentuj± niezwykle wpływowe partie
religijne oraz ugrupowania ¶wieckie (anty-religijne) (zob. ni¿ej). O ile podział na ¯ydów
aszkenazyjskich i sefardyjskich stopniowo łagodnieje, to spór o rolê judaizmu w pañstwie
wyra¼nie przybiera na sile. Obecnie trudno wskazaæ rozs±dne rozwi±zania tej sytuacji, i jak
sugeruje Urii Huppert (...) tak jak niebezpieczeñstwem zewnêtrznym dla Izrael byli i s±
Arabowie, tak niebezpieczeñstwem wewnêtrznym byli i s± religijni fundamentali¶ci. Konflikt
pomiêdzy ortodoksj± a ¶wieckim pañstwem to dzi¶ nasz najwiêkszy problem wewnêtrzny. [17]
Utworzono 9 February, 2008, 15:02
 psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
(d) Konflikt ,,jastrzêbie'' - ,,gołêbie''
Specyfik± społeczeñstwa izraelskiego, jest brak podziału na prawicê i lewicê w takim
znaczeniu jak to siê przyjêło w Europie Zachodniej. Oczywi¶cie w społeczeñstwie funkcjonuj±
pojêcia prawicy i lewicy, z tym, ¿e kryteriom tym raczej nie przypisuje siê tradycyjnych
znaczeñ ,,europejskich'' a odnosi siê je przede wszystkim do zało¿eñ w kwestii rozwi±zania
problemu palestyñskiego/arabskiego.
Izraelski podział na prawicê i lewicê, okre¶lany tak¿e mianem konfliktu nacjonalistyczno-
terytorialnego, ma zatem wył±cznie wymiar stosunku do polityki arabskiej. W tym znaczeniu,
prawica - okre¶lana kategori± ,,jastrzêbi'' - uwa¿a, i¿ wstêpnym i nieodzownym warunkiem
jakichkolwiek rokowañ z Palestyñczykami musi byæ całkowite wyrzeczenie siê przez nich
terroru, a ka¿de ustêpstwo izraelskie powinno byæ rekompensat± za ustêpstwo strony
palestyñskiej, gdy¿ w przeciwnym razie Palestyñczycy mno¿± swoje ¿±dania i domagaj± siê od
Izraelczyków kolejnych ustêpstw, a¿ do zgody na likwidacjê Izraela. Natomiast lewica -
okre¶lana mianem ,,gołêbi'' - postuluje, i¿ nale¿y pod±¿aæ w stronê kompromisu, poprzez
ustêpstwa wobec Palestyñczyków, m.in. dla skłonienia ich do wyrzeczenia siê przemocy i
terroru. [18]
W grê wchodz± tu głównie kwestie ziem zajêtych przez Izrael podczas wojny sze¶ciodniowej
(Zachodni Brzeg Jordanu, Wzgórza Golan, czê¶æ Jerozolimy), gdzie ,,jastrzêbie'' skłaniaj± siê
ku tendencji zasiedlania i ekspansji tych terenów, za¶ ,,gołêbie'' zorientowane s± na hasło
,,ziemia za pokój''. Granica pomiêdzy obiema grupami przebiega według przekonania, jaka
jest najlepsza i najskuteczniejsza droga do zapewnienia osobistego bezpieczeñstwa
mieszkañcom Izraela. Warto te¿ wspomnieæ, i¿ oba bloki wcale nie j± jednomy¶lne, poniewa¿
w¶ród ich składników istniej± do¶æ znaczne ró¿nice, od zupełnie nie przejednanej i agresywnej
postawy na jednym skraju skrzydła do natychmiastowej gotowo¶ci do bardzo daleko id±cych
ustêpstw na skraju drugiego skrzydła. [19]
(2) Izraelskie uwarunkowania instytucjonalne
(a) Ustawy zasadnicze
Izrael nie posiada spisanej konstytucji w sensie jednego aktu normatywnego o szczególnej
mocy prawnej. Nie oznacza to jednak¿e, i¿ Izrael celowo pod±¿ył w kierunku rozwi±zania
westminstersko-brytyjskiego, gdy¿ w przypadku Izraela brak konstytucji wynika po prostu z
braku porozumienia co do tre¶ci ustawy zasadniczej (m.in. sprzeciw partii religijnych). [20]
Tym niemniej, w przeci±gu ponad półwiecza istnienia Izraela, parlament tego kraju
systematycznie normował zasady funkcjonowania pañstwa. Odbywało siê na to zasadzie
uchwalania tzw. ,,Aktów konstytucyjnych'' czy te¿ ,,Ustaw zasadniczych'' (Fundamental Law),
których - jak do tej pory - przyjêto jedena¶cie. S± to: Ustawa Zasadnicza o Knesecie (1958);
O gruntach izraelskich (1960); O Prezydencie Pañstwa (1964); O gospodarce finansowej
pañstwa (1975); O siłach zbrojnych (1976); O Jerozolimie stolicy Izraela (1980); O
s±downictwie (1984); O Kontrolerze Pañstwowym (1988); O wolno¶ci zawodowej (1994); O
godno¶ci ludzkiej i wolno¶ci (1994) oraz Ustawa Zasadnicza o Rz±dzie (2001). [21]
Szczególn± kwesti±, przy analizowaniu powy¿szych ustaw jest ich pozycja prawna, a
mianowicie, ustaw tych nie nale¿y traktowaæ jako głównych aktów prawnych, nadrzêdnych
wobec zwykłych ustaw, gdy¿ uchwalane s± one zwykł± wiêkszo¶ci± głosów i - poza wyj±tkami -
t± sam± droga mog± byæ zniesione. Mo¿na wiêc ¶miało powiedzieæ, i¿ w Izraelu obowi±zuje
system konstytucyjny bez formalnie przyjêtej konstytucji.
(b) Re¿im polityczny
Utworzono 9 February, 2008, 15:02
Â
[ Pobierz całość w formacie PDF ]