Sumeryjski mit o potopie, ▼ Dokumenty ▼, ◉ Mitologie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->Sumeryjski mit o potopieNajstarsza znana nam wersja mezopotamskiej opowieści o potopie pochodzi z bardzouszkodzonej tabliczki sumeryjskiej, datowanej na XVII wiek p.n.e.Ułomek glinianej tabliczki odnaleziony w Nippur (CBS 10673) ma około 10 cm wysokości,13,5 cm szerokości. Na każdej ze stron mieści po trzy kolumny zapisanego pismem klinowymtekstu, który pierwotnie liczył ogółem około 260 linijek. Znaleziony kawałek to dolna częśćtabliczki, około jednej trzeciej jej pełnej wysokości, pozostało na niej po 10–15 linijekw każdej z kolumn. Treść znaleziska, pochodzącego z wykopalisk prowadzonych pod koniecXIX wieku przez archeologów z Uniwersytetu Pensylwanii, opublikował po raz pierwszypracownik tej placówki, Arno Poebel, w 1914 roku. Zabytek pozostaje w zbiorach MuzeumArcheologii i Antropologii Uniwersytetu.Całość opowieści obejmowała przedpotopowe dzieje ludzkości: stworzenie przez bogówczłowieka i zwierząt, założenie dzięki boskiej opiece i pomocy miast i zbudowaniecywilizacji, następnie zesłaną przez bogów zagładę, z której dzięki boskiej pomocy uratowałsię wybraniec, ocalając ród ludzki i zwierzęta. Niestety, do dziś nie znaleziono innychtabliczek z zapisem tego sumeryjskiego mitu, a stopień zniszczenia tabliczki z Nippurpowoduje, że kontekst zachowanych fragmentów w większości jest niejasny, co utrudniazrozumienie.Po brakującej początkowej partii tekstu, napotykamy wypowiedź jakiegoś bóstwa,prawdopodobnie stwierdzającego, że zamierza uratować ludzkość przed grożącym jejzniszczeniem. Następnie bóg ten opisuje, jak ludzie zbudują miasta i świątynie, jak zostanieustanowiony ład, przynoszący pokój i dobrobyt. Później pojawiają się cztery linijki dotyczącestworzenia człowieka, zwierząt i, być może, roślin. Tu mamy kolejną lukę, znowu brakujepoczątkowej, większej części kolumny, która znajdowała się w górnej części tabliczki.Z ocalałego fragmentu dowiadujemy się o zesłaniu z nieba instytucji władzy królewskiej,założeniu pięciu miast i przypisaniu im bogów-opiekunów. Znów następuje luka, z kontekstuwynika, że utracony tekst zawierał podjęcie przez bogów decyzji o zesłaniu potopui zniszczeniu ludzkości. W zachowanej części czytamy, że niektórzy z bogów żałowalipostanowionego losu ludzi. Wszyscy jednak złożyli przysięgę, najpewniej o zachowaniupowziętej decyzji w tajemnicy przed ludźmi. Zostaje przedstawiony Ziusudra, bogobojny król-kapłan, który, jak się zdaje, już wcześniej co dzień oczekiwał boskich objawień w snach.Kiedy Ziusudra stał po jednej stronie jakiejś ściany, usłyszał głos bóstwa, pozorniezwracającego się do ściany i informującego, że na zgromadzeniu bogów podjęto decyzję ozniszczeniu ludzkości przez zesłanie potopu.Niestety, w tym miejscu znów brakuje tekstu,który najpewniej zawierał udzielone Ziusudrze szczegółowe wskazówki budowy wielkiejłodzi.Kolejny zachowany fragment zaczyna się opisem potopu, który przetacza się przezziemię. Po siedmiu dniach i nocach znów pojawia się bóg-słońce Utu, Ziusudra pada przednim na twarz i składa ofiary.Kolejna utracona partia tekstu zawierała prawdopodobniewyrzuty, jakie bogowie czynili temu, dzięki któremu król ocalał. W ostatniej kolumnie, podwu niezbyt jasnych zdaniach o składaniu przysiąg,Ziusudra pada na twarz przez Anemi Enlilem, a ci obdarzają go wiecznym życiem, jak boga, i osiedlają w odległej krainieDilmun.Na tym kończy się ocalała część tabliczki, zamykające kolumnę zakończenie tekstunie zachowało się.[brak początkowych ok. 37 linijek tekstu][1]„Ludzkość moją [...] od zguby,[2]dla Nintu, powstrzymam zagładę moich stworzeń.Sprawię, że ludzie ze swych osiedli powrócą.Zbudują miasta, bym mógł odpocząć w ich cieniu.Cegły miast niech kładą na poświęcone miejsca,w miejscach poświęconych założą wyrocznie.Wodę, gaszącą ogień [...] doprowadzę,obrzędy i dostojne prawa (me)[3] udoskonalę,ziemię nawodnię, pomyślność tam ustanowię.Kiedy An, Enlil, Enki i Ninhursanga[4]stworzyli czarnogłowych,drobnym stworzeniom wychodzącym z ziemi dali się wszędzie rozmnożyć,[5]kozły, osły, czworonogi powołali do istnienia na równinie, jak należy.[brak ok. 36 linijek]Będę nadzorować ich wysiłki.Niech [...] budowniczy kraju wykopie mocne fundamenty.Kiedy [...] królestwa zstąpiło z nieba,gdy dostojna korona i tron królestwa zstąpiły z nieba,obrzędy i dostojne prawa (me) udoskonalił,cegły miast położył na świętych miejscach,Nadał im nazwy i przydzielił [...]Pierwsze z nich, Eridug, dał Nidummudowi, przywódcy,[6]Drugie, Badtibirę, dał Pani,[7]Trzecie, Larag, dał Pabilsangowi,Czwarte, Zimbir, dał bohaterowi Utu,Piąte, Szuruppag, dał Sud.Po nadaniu miastom nazw i przydzieleniu [...],nie powstrzymał wylewów, kanały wykopał w ziemi, żeby niosły wodę,i ustanowił oczyszczanie małych kanałów i rowów nawadniających.[8][brak ok. 36 linijek]potop[...]ludzkość[...][...]Wówczas Nintu płakała[...]Czysta Inana lamentowała nad ludem,a Enki radził się swego serca.An, Enlil, Enki i Ninhursangabogowie nieba i ziemi na imię Ana i Enlila zaprzysięgli.W tym czasie król Ziusudra, kapłan[...]Sporządził[...]Pokornie, z czcią, posłuszny[...]co dzień wystawał przy[...]To nie sen objawił się[...]rozmowa[...],[...]na imię nieba i ziemi zaprzysiężony.W Kiur[9]bogowie[...]mur[...].Ziusudra, stojąc po jednej jego stronie, słuchał[10]„Ściano po mej lewej ręce[...]ściano, rzeknę ci słowo, zachowaj me słowa,[11]nakłoń ucha na me wskazówkiZ naszej ręki potop przetoczy się ponad[...]w całym[...]Nasienie ludzkości zostanie zniszczone, postanowiono.Wyroku, słowa zgromadzenia, nie można cofnąć.Rozkazu wydanego przez Ana i Enlila nie można odwołać.Królestwo, panowanie zostanie unicestwione[...][brak ok. 40 linijek]Wszystkie nawałnice i huragany runęły razem,potop przetoczył się ponad stolicami.Po siedmiu dniach i siedmiu nocach,podczas których potop zalewał ziemię,a wichry miotały arką na wielkiej wodzie,pojawił się Utu, roztaczając światło na niebo i ziemię.Ziusudra przebił otwór w arce,bohater Utu wpuścił snop promieni do wnętrza arki.Król Ziusudrapadł na twarz przez Utu.Król ubił woły i liczne owce.[brak ok. 40 linijek]„Na życie nieba i życie ziemi zaprzysięgłeś[...]An i Enlil na życie nieba i życie ziemi zaprzysięgli[...][12][...]pojawiły się drobne stworzenia, wychodzące z ziemi.Król Ziusudrapadł na twarz przed Anem i Enlilem.An i Enlil potraktowali Ziusudrę życzliwie[...],dali mu życie jak boga,wywyższyli go wiecznym życiem jak boga.Wtedy król Ziusudra,za ocalenie nazw zwierząt i nasienia ludzkości,w zamorskim kraju Dilmun, gdzie wschodzi słońce, z ich woli zamieszkał.[brak końcowych ok. 39 linijek]1Zachowana część tekstu rozpoczyna się od wypowiedzi bóstwa. Jego imię się niezachowało, najczęściej uważa się, że mówiącym jest Enki.2Nie wiadomo, o jakie zagrożenie ludzkości chodzi. Według jednych mowa o czasachsprzed potopu i jakiejś wcześniejszej od potopu klęsce. Według innych w tym fragmencieEnki zapowiada to, co zamierza uczynić po potopie. Thorkild Jacobsen podjął próbęzrekonstruowania możliwie spójnej chronologicznie narracji i przypisał tę wypowiedź bogini-matce Nintu, która dostrzega, że stworzeni przez nią ludzie wędrują po świecie, nie mającsiedzib:Nintu zatroskała się: Niechaj przypomnę sobie moją ludzkość, są całkiem zapomniani.Stworzenia Nintu, niech je sprowadzę, niech przywiodę ludzi ze szlaków. Niech zbudująmiasta i miejsca kultu, bym mogła ochłodzić się w ich cieniu...Według wersji Jacobsena także w dalszej części opowieści to Nintu jest tą, która wprowadzakolejne elementy ładu cywilizacyjnego: wyznaczyła władcę ponad ludźmi, aby nadzorowałich prace i przydzieliła miasta poszczególnym bogom-opiekunom (zob. niżej).3PrzezMe,przekazane przez bogów prawa, zarządzenia Sumerowie rozumieli ogółosiągnięć i pojęć związanych z rozwojem cywilizacyjnym.Mezostały zgromadzonew Ekur przezEnlila,który potem przekazał jeEnkiemu,by ich strzegł i udzielałludziom. Ich długą, liczącą niemal sto pozycji listę zawiera mit opowiadający, jakInana wyprosiłaMeodEnkiego,a ten, zanim statek bogini zdążył powrócić do Uruk,kilkakrotnie usiłował je odzyskać. Są wśród nich np. rozum, wiedza, sztuka pisania,wymierzanie sprawiedliwości, budownictwo,ciesielstwo, pokój.4An, Enlil, Enki i Ninhursangato czwórka największych bogów sumeryjskich. Innebóstwa wymienione w tekście:Ankról bogów, władca nieba, najwyższy z wielkiej czwórki bogów. Głównyośrodek kultu: Unug (Uruk).Enlilwładca ziemi i przestworzy powietrznych, drugi po Anie z czwórki bogów-stworzycieli. Główny ośrodek kultu: Nibru (Nippur).Enkiprzychylny ludziom bóg mądrości, opiekun rzemiosła, twórca cywilizacji,władca oceanu wód słodkichabzu,jeden z czwórki bogów-stworzycieli.Główny ośrodek kultu: Eridug (Eridu).Arurubogini-stworzycielka, uosabiająca moce stwórcze ziemi-matki; jedna zwielkiej czwórki bogów, często uznawana za starszą siostrę Enlila.Występuje też pod imionami Nintu i Ninhursanga.Nintujedno z imion bogini stworzycielki Aruru, NinhursangiNinhursangajedno z imion bogini stworzycielki Aruru, NintuNudimmudinne imię boga EnkiSudbogini opiekunka miasta Szuruppak, później jako małżonka Enlila noszącaimię Ninlil.Inanabogini miłości i wojny. Główne ośrodki kultu: Unug (Uruk), Badtibira,Zabalam, Kisz, Agade.Utubóg słońca, opiekun sprawiedliwości i wróżb. Główne ośrodki kultu: Larsaoraz Zimbir (Sippar).5Poebel, a także inni tłumaczą w tym miejscuroślinność wychynęła z ziemi.Podobniew ostatnim zachowanym fragmencie.6Miasta przedpotopowe, „stolice” to główne ośrodki kultu, najważniejsze miastasumeryjskie:Miasta sumeryjskie•••••Eridug(Eridu), gdzie czczono bogaEnki,Badtibira,gdzie czczonoInanę,boginię miłości i walki,Larag(Larak), którego bóstwem opiekuńczym byłPabilsang,Zimbir(Sippar), gdzie czczonoUtu,boga słońca,Szuruppag(Szuruppak), którego opiekunką była boginiSud.(Nazwy miast sumeryjskich w literaturze na ogół podawane są w tradycyjnie przyjętymbrzmieniu, akadyjskim:Ur, Uruk, Nippur, Sippar,zamiast w brzmieniu sumeryjskim).Wymienione w opowieści o potopie pięć miast występuje także jako kolejne przedpotopoweośrodki władzy w początkowej części tzw. sumeryjskiej listy królów:Kiedy królestwo zstąpiło z nieba, królestwo było w Eridug. W Eridug Alulim stał się królem,rządził 28800 lat. Alalgar rządził 36000 lat. 2 królów: rządzili 64800 lat. Eridug upadło,królestwo do Badtibiry zostało przeniesione. W Badtibirze, Enmenluanna rządził 43200 lat.Enmengalanna rządził 28800 lat. Dumuzi, pasterz, rządził 36000 lat. 3 królów: rządzili108000 lat. Badtibira upadła, królestwo do Larag zostało przeniesione. W LaragEnsipazianna rządził 28800 lat. 1 król: rządził 28800 lat. Larag upadło, królestwo do Zimbirzostało przeniesione. W Zimbir Enmenduranna stał się królem: rządził 21000 lat. 1 król:rządził 21000 lat. Zimbir upadło, królestwo do Szuruppag zostało przeniesione. W SzuruppagUbartutu stał się królem, rządził 18600 lat. 1 król, rządził 18600 lat. W 5 miastach 8 królów:rządzili 241200 lat. Potem przeszedł potop. Po tym, jak potop przeszedł przez ziemię, kiedykrólestwo zstąpiło z nieba, królestwo było w Kisz.[wersja z Larsy, WB]7„Pani”, tj. Inanie.8Mimo zachowanych niemal wszystkich znaków, dwie ostatnie linijki tego fragmentu uważane są zaniezupełnie jasne.9Kiur to nazwa zewnętrznego dziedzińca Ekur — świątyni Enlila w Nippur, również miejsce, gdzieodbywały się zgromadzenia bogów.10Mówiącym jest najprawdopodobniej przychylny ludziom bóg Enki, który wcześniej, gdy Nintui Inana lamentowały nad losem szykowanym ludzkości, zastanawiał się, co zrobić.11Enki, jak inni bogowie, przysięgał zachować w tajemnicy przed ludźmi podjętą na zgromadzeniudecyzję o potopie, więc żeby nie złamać słowa ucieka się do wybiegu formalnego: przemawia dościany, a nie do stojącego za nią człowieka.11Dwa niezbyt jasne wersy. Z kontekstu nie wynika ich znaczenie, nie wiadomo nawet, ktowypowiada słowa w pierwszym z nich. Najprawdopodobniej problemy gramatyczne biorą sięz błędów popełnionych przez skrybę. Według jednych interpretacji ten ustęp to pretensje o złamanieprzysięgi kierowane przez boga lub bogów do Enkiego. Według innych jest to złożone przez bogówprzyrzeczenie, że zostaną sprzymierzeńcami Ziusudry.XxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxMit o Gilgameszuznajduje się w większości ogólno dostępnych bibliotek. Muszę przyznać,że jest całkiem interesujący, miałem trochę większy kontakt z akado - sumerem również nastudiach.Nietrudno przy tym zauważyć, żeniektóre fragmenty mitu zostały później użyte w starymtestamencie po niewielkich modyfikacjach(jak choćby opowieść o Untapiszte, któryzbudowałKorab-późniejsząstarotestamentową"ArkęNoego")Wierzenia akado - sumeryjskie są jednakże bardzo specyficzne.Ludy żyjące nad bardzoniepewnymi wodami Tygrysu i Eufratu mogły się co prawda cieszyć żyznością ziemi, ale teżczęste były klęski żywiołowe, toczono też liczne wojny między małymi państwami - miastami.Ma to swoje odbicie również w wyznawanym panteonie -bogowie są chaotyczni i bardzoliczni (ich liczba idzie w wiele tysięcy - nawet na polu możemy mieć do czynienia zoddzielnym bogiem opiekującym się łodygą, innym od korzonków, jeszcze innym od nasionzboża).Cześć oddawano z zasady najgorszym z bogów wychodząc z założenia, że bóg dobryto bóg słaby i nie jest wart zachodu składania ofiar, gdyż zapewne w niczym nie pomoże akarać nie będzie ze względu na swój charakter. Stworzenie człowieka miałoby być jakobyspowodowane tym, że bogom nie chciało się pracować - dlatego też główne bóstwa stworzyłyczłowieka, aby pracował zamiast nich składając ofiary, które zresztą od niczego go niechroniły - kapryśne bóstwa mogły w każdej chwili unicestwić najwierniejszego z wyznawcówjedynie dla zaspokojenia swego kaprysu. Sumerowie bali się śmierci, ponieważ zgodnie z ichwierzeniami po śmierci wędrowali do podziemnego świata, w którym cały czas cierpieli głód,oddychali zgniłym powietrzem i pili zgniłą wodę, nie było również ich ulubionego inajbardziej sławionego napoju, czyli piwa. Trochę lepsze warunki mieli ci, którzy padli w
[ Pobierz całość w formacie PDF ]