subsydiarna demokracja, instytucje i źródła prawa UE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Raporty Fundacji Konrada Adenauera
Data:
Datum:
Programm:
Dr Robert Grzeszczak
Subsydiarna demokracja
Rola parlamentów narodowych
w Unii Europejskiej w Traktacie z Lizbony
Miejsce:
Ort:
Numer 10
2009
Rapporte der Konrad-Adenauer-Stiftung in Polen:
Nr. 1. Prof. Dr. Hans-Gert Pöttering:
Europas Werte verteidigen.
Gemeinsam die Ziele in Europa erreichen
, 2007
Nr. 2. Dr. Andreas Schockenhof:
Russland - ein potenzieller Wertepartner?
, 2007
Nr. 3. Dr. Wolfgang Schäuble:
Deutschland und Polen – gemeinsam in Europa,
2007
Nr. 4. Ronald Pofalla:
Freiheit für Belarus
, 2007
Nr. 5. Dr. Kazimierz Wóycicki:
Der Konflikt um die historische Erinnerung in Europa
, 2008
Nr 6. Prof. Dr. Hans-Gert Pöttering:
Die Menschenrechte
- Grundlage der Europäischen Einigung
, 2008
Nr 7. Dr. Nils Goldschmidt:
Der Streit um das Soziale in der Marktwirtschaft
, 2008
Nr 8.
Stephan Raabe (Hg.):
Amerikanische Raketenabwehr in Europa
, 2008
Nr 9. Stephan Raabe:
Transformation und Zivilgesellschaft in Polen,
2008
Herausgeber:
Konrad-Adenauer-Stiftung e.V., Vertretung in Polen
Stephan Raabe
02-561 Warschau, ul. J. Dąbrowskiego 56
Tel.: +48 22 845 93 30, Fax: +48 22 848 54 37
E-mail: kas@kas.pl
www.kas.pl, www.kas.de
Redaktion:
Stephan Raabe, Hanna Dmochowska
Übersetzung ins Deutsche:
Barbara Samborska
Graphische Gestaltung und Satz:
Mediakoncept, www.mediakoncept.pl
Tel. /Fax: +48 22 852 24 65
Printed in Poland.
dr Robert Grzeszczak
Subsydiarna demokracja
Rola parlamentów narodowych w Unii Europejskiej
w Traktacie z Lizbony
Raporty Fundacji Konrada Adenauera
Raporty Fundacji Konrada Adenauera
Proces ratyfikacji Traktatu z Lizbony
1
i wdrażania w życie reform
Po negatywnym referendum z czerwca 2008 w Irlandii, w którym społeczeń-
stwo odmówiło zgody na ratyfikację sytuacja się skomplikowała. Potrzebna
jest decyzja polityczna podjęta w Dublinie i Brukseli dotyczącą przyszłości
Traktatu. Jak długo UE może bowiem dryfować w oparciu o półśrodki i regu-
lacje przejściowe? Czy stać ją na kolejne okresy refleksji?
Państwa członkowskie postawiły sobie za cel przeprowadzenia procedury
ratyfikacyjnej Traktatu z Lizbony (dalej: TL) w czasie, który umożliwiłby
mu wejście w życie jeszcze przed wyborami do Parlamentu Europejskiego
w czerwcu 2009 roku. Zresztą i TL odnosi się do momentu swego wejścia
w życie w art. 6 ust. 2, stwierdzając, że mocy prawnej nabierze 1 stycznia
2009 r., pod warunkiem że do tego czasu złożone zostaną wszystkie dokumenty
ratyfikacyjne. W przeciwnym razie wejdzie w życie pierwszego dnia miesiąca
następującego po złożeniu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego.
Potrzebna
jest decyzja
polityczna
dotycząca
przyszłości
Traktatu.
Rysowane są już ogólne scenariusze rozwoju sytuacji. Sprowadzają się one
bądź to do dołączenia osobnego protokołu dla Irlandii podkreślającego m.in.
gwarancje dla jej neutralności czy szczególnych zasad związanych z polityką
imigracyjną. Dzięki temu w Irlandii można byłoby przeprowadzić powtórne
referendum (jak miało to miejsc w przypadku ratyfikacji Traktatu z Nicei).
Inny pomysł – to wynegocjowanie dla Irlandii statusu członka poza TL
z klauzulą wolnego przystąpienia do Traktatu w każdym czasie. Panuje jednak
przekonanie o potrzebie dokończenia ratyfikacji TL. Podobnie też mamy
jedność poglądów dotyczącą potrzeby wdrożenia reform z TL.
Przeprowadzenie ratyfikacji Traktatu z Lizbony w ciągu 2008 r. jest zamierze-
niem bardzo ambitnym, a doświadczenia z traktatem konstytucyjnym wska-
zują, że proces ratyfikacji może nabrać własnej dynamiki politycznej.
2
Następnym etapem po zakończeniu procesów ratyfikacyjnych jest czas wdrażania
postanowień TL, przy czym zmiany, zapowiadane w TL to olbrzymie przedsięwzięcie
natury prawnej i legislacyjnej, finansowej, a w pewnym sensie także politycznej.
Traktat z Lizbony miał wyjść naprzeciw wymaganiom nowoczesnego świata.
Zapowiadał unowocześnienie instytucji europejskich, wzmocnienie legity-
macji demokratycznej Unii Europejskiej wprowadzenie unijnego katalogu
praw podstawowych. Czy będzie miał okazje stać się fundamentem nowej
Unii Europejskiej – ostatecznie pokaże czas. Niemniej reformy zaprojekto-
wane w Traktacie z Lizbony (być może zmienione w niektórych szczegółach
lub zebrane w innym traktacie) pojawią się – bo pojawić się muszą – aby
Unia mogła nadążyć za światem, być wspólnotą demokratyczną i efektywną,
stabilną i nowoczesną.
Organem odpowiedzialnym za wdrożenie Traktatu jest Rada Europejska. Sama
o tym zadecydowała w Konkluzjach Prezydencji portugalskiej z grudnia 2007
roku: „Rada Europejska będzie podsumowywać postępy (…) w niezbędnych pra-
cach przygotowawczych, tak aby zapewnić pełne stosowanie traktatu (z Lizbony,
przyp. aut.), gdy tylko wejdzie w życie. Podkreśla kompleksową naturę tego dzia-
łania i stałą potrzebę jednolitych ram, a także wytycznych politycznych najwyż-
szego szczebla. Przygotowania rozpoczną się w Brukseli w styczniu na podstawie
programu pracy, który zostanie przedstawiony z upoważnienia przyszłego (tj.
słoweńskiego, przyp. aut.) przewodniczącego Rady Europejskiej”.
Parlamenty narodowe a rozwój procesów integracyjnych
Traktat z Lizbony
miał wyjść
naprzeciw
wymaganiom
nowoczesnego
świata.
1 Nazwa oficjalna:
Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustana-
wiający Wspólnotę Europejską
, podpisany w Lizbonie dn. 13.12.2007 r.
2 Barcz Jan, Poznaj Traktat z Lizbony, Warszawa 2007, str. 40, dostępny także na:
www.nipmie.pl/pliki/Traktat_z_Lizbony_Barcz.pdf, por. także tenże, Przewodnik po Traktacie
z Lizbony, Traktaty stanowiące Unię Europejską, Stan obecny oraz teksty skonsolidowane
w brzemieniu Traktatu z Lizbony, Wydanie 1, Warszawa: LexisNexis, 2008; por. także tenże,
Na drodze do „Traktatu reformującego” UE – główne problemy proceduralne i instytucjonalne,
Europejski Przegląd Sądowy, 2007 nr 9 str. 4-17.
Procesy integracji europejskiej wiążą się z przeniesieniem na rzecz instytucji
wspólnotowych zadań, które wcześniej tradycyjnie leżały w gestii państw
członkowskich. Już ponad 80% ustawodawstwa gospodarczego „pochodzi
z Brukseli”, a nie z polskiego Sejmu i Senatu, niemieckiego Bundestagu i Bun-
desratu, włoskiej Camerà dei Deputati i Senato della Republicà, duńskiego
Folketingu, czy szwedzkiego Riksdagu.
STRONA 2
STRONA 3
Raporty Fundacji Konrada Adenauera
Raporty Fundacji Konrada Adenauera
Wzmocnienie
roli
parlamentów
narodowych
jest zapisane
w Traktacie
Lizbońskim.
Do lat 90-tych ubiegłego wieku powszechnym było przekonanie, że postęp
procesów integracji europejskiej jednoznacznie marginalizuje pozycję parla-
mentów narodowych. Wywodzono, jak się jednak okazało, uproszczoną współ-
zależność, że rozwój integracji oznacza pomniejszenie kompetencji organów
państwowych, w tym w pierwszej linii parlamentów. Momentem zwrotnym
w dyskusji nad rolą narodowych legislatorów w procesach integracyjnych było
powołanie do życia Unii Europejskiej, przede wszystkim jednak zakończenie
budowy rynku wewnętrznego (1993). W związku z tym wraz z kolejnymi
rewizjami Traktatów założycielskich (Maastricht 1993, Amsterdam 1999
i Nicea 2003) powstawały nowe idee i dokumenty dotyczące zwiększania roli
parlamentów. Ich kolejnym etapem jest Traktat z Lizbony.
współpraca między obszarami władzy państwowej i obszarami ponadna-
rodowej władzy UE.
Kompetencje parlamentów w sprawach integracyjnych
Aktywność parlamentów narodowych w odniesieniu do członkostwa w UE
sprowadza się przede wszystkim do zadań związanych z implementacją prawa
wspólnotowego oraz kontrolą nad pracą rządów w Radzie UE.
W zakresie implementacji prawa wspólnotowego do porządków wewnętrznych
parlamenty realizują już wcześniej przyjęte zobowiązania traktatowe, które
wynikają z Traktatów akcesyjnych. Funkcja prawodawcza parlamentów we
wspólnotowym procesie legislacyjnym obejmuje transpozycję prawa wspól-
notowego do porządku krajowego. Rola parlamentu wpisuje się w pewien
etap realizacji zobowiązań państwa jako członka Unii Europejskiej. Można tu,
upraszczając także i w tym przypadku, mówić o funkcji służebnej.
Dyskusja o demokratyzacji, parlamentaryzacji i przybliżeniu do obywateli
struktur integracyjnych nasiliła się ponownie w kontekście debaty nad przy-
szłością Unii Europejskiej. Nie jest to przypadkowe. Rola parlamentu naro-
dowego ujmowana jest właśnie z punktu widzenia demokratyzacji procesów
integracyjnych, ich legitymizowania, relacji między suwerennością państwową
a przekazywanymi, na rzecz instytucji UE, kompetencjami.
W przypadku
funkcji
kontrolnych,
wachlarz działań
parlamentów
jest istotny.
Natomiast w przypadku funkcji kontrolnych, wachlarz działań parlamentów
jest już istotny. Dlatego też to ta dziedzina była i jest od lat najszerzej dyskuto-
wana. Funkcje kontrolne sprawuje bezpośrednio sam parlament lub też, w jego
imieniu, parlamentarna komisja ds. europejskich. We wszystkich parlamentach
narodowych powołano komisje ds. europejskich (Unii Europejskiej). Komisje
te, ze względu na ważną rolę, należą do tzw. pierwszoligowych. Posłowie często
zabiegają o wybór do tych właśnie ciał parlamentarnych. Nie jest rzadkością,
że zastępują one prace plenum parlamentu, które nie jest w stanie nadążyć za
dynamicznie rozwijającą się legislacją UE.
Zmiany lizbońskie mają „konwentowy” rodowód, gdyż zostały już w 2004
roku zapisane w tekście, odrzuconego w 2005 roku Traktatu Konstytucyjnego.
Nie oznacza to, że powstałe wówczas pomysły upadły ostatecznie. Stały się
podstawą rozwiązań Traktatu z Lizbony (2007-2009, dalej: TL).
Traktat Lizboń
ski ujmuje rolę
narodowych
ciał przedsta
wicielskich jako
konstruktywną
współpracę
parlamentów
narodowych
i instytucji
unijnych.
Traktat Lizboński ujmuje rolę narodowych ciał przedstawicielskich jako
konstruktywną współpracę parlamentów narodowych i instytucji unijnych.
Wpisuje rolę parlamentów narodowych jako gwarantów poszanowania
zasady pomocniczości w prawodawstwie unijnym, potwierdza ich funkcje
kontrolne w odniesieniu do realizacji budowy przestrzeni wolności, bez-
pieczeństwa i sprawiedliwości, przyznaje też prawo kontroli stosowania
tzw. procedur kładek, kontroli stosowania zasady elastyczności, statuuje
liczne obwózki informowania parlamentów o projektach legislacyjnych
i innych dokumentach, wnioskach akcesyjnych. TL podkreśla wreszcie rolę
wzajemnej współpracy narodowych ciał przedstawicielskich i PE. Jest to
Wpływy parlamentów narodowych na politykę wspólnotową w drodze wyko-
nywania uprawnień kontrolnych przejawiają się w wielu kompetencjach, które
wynikają wprost z Traktatów oraz z regulacji wewnętrznych państw. Przede
wszystkim – w drodze wywierania nacisków na rząd krajowy lub jego poszcze-
gólnych członków. Ich celem jest wypracowanie wspólnego z parlamentem
(komisją) stanowiska, jakie rząd (minister) zajmą w negocjacjach na szczeblu
unijnym w określonej polityce wspólnotowej czy w konkretnej sprawie. Jest
STRONA 4
STRONA 5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]