Sanskryt-Lekcja-10, Lekcje
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Lekcja 10:
punaḥ sarvanāmāni
१०
W
IĘCEJ ZAIMKÓW
Zaimek pytający
kim
Tworzy się na podstawie form zaimka
tad
, wymieniając nagłosowe
t-
na
k-
N. m:
kaḥ (kto? który?)
n:
kim (kto? co? który?)
f:
kā (kto? która?)
Acc. m:
kam
n:
kim
f:
kām
Używa się go do zdań pytających szczegółowych:
kaḥ
tatra tiṣṭhati |
kiṃ
tatra tiṣṭhati |
kā
tatra tiṣṭhati -
kto
tam stoi?
kiṃ
vadasi -
co
mówisz?
kaṃ
paśyāmi |
kāṃ
paśyāmi -
kogo
widzę?
kaṃ
prāsādaṃ gacchati - do
którego/jakiego
pałacu idzie?
kiṃ
gṛhaṃ gacchati - do
którego/jakiego
domu idzie?
Pytania ogólne
(na „tak-nie”) tworzy się stawiając partykułę
api
na początku zdania:
api
tatra tava janakaḥ tiṣṭhati - czy tam stoi twój ojciec?
api
tvam sukhā bhavasi - czy jesteś szczęśliwa?
Zaimek względny
yad
Tworzy się na podstawie form zaimka
tad
, wymieniając nagłosowe
t-
na
y-
N. m:
yaḥ (który)
n:
yat (które)
f:
yā (która)
Używa się go w zdaniach względnych:
yaḥ
tatra tiṣṭhati
saḥ
nṛpaḥ bhavati -
(ten,) który
tam stoi,
on
jest królem
yām
atra paśyasi
tasyām
snihyāmi -
(tę,) którą
tu widzisz,
ją
lubię
Zaimek nieokreślony
(ktoś, coś, jakiś, itp.)
Tworzy się łącząc zaimek pytający z partykułą
cid, cana, api
kaḥ + cit = kaścit | kaḥ + cana = kaścana | kaḥ + api = ko’pi - ktoś (m.), jakiś, któryś
kim + cit = kiṃcit/ kiñcit | kim
+
api = kimapi - coś, jakieś, któreś
kā + cit = kācit | kā + api = kāpi - ktoś (f.), jakaś, któraś
kasmiṃścin
nagare
kāpi
nārī vasati – w jakimś mieście mieszka jakaś kobieta
Zaimek przeczący
Tworzy się przez dodanie negacji
na
do zaimka nieokreślonego
na kaścit - nikt
na kiṃcit - nic
Aip tv ik<ic¾lmiSt ,
czy masz trochę wody/ jakąś wodę?
n ik<icdev ,
ani trochę/ żadnej (nie mam).
jl< kae=ipbt! ,
kto wypił wodę?
kae=ip jlmipbt! ,
ktoś wypił wodę
n kií¾lmipbt! ,
nikt nie wypił wody
1
Lekcja 10:
punaḥ sarvanāmāni
Przysłówki
wskazujące
względne
pytające
nieokreślone
upowszechniające
tatra
–
tam
atra
–
tutaj
anyatra
-
gdzieindziej
iha
-
tu w świecie
kutracid
,
kutrāpi
-
gdzieś
ekatra
- gdzieś, w
jednym miejscu
miejsca
yatra
-
gdzie
kutra
,
kva
-
gdzie?
sarvatra
–
wszędzie
tadā
–
wtedy,
potem
anyadā
- kiedy
indziej
adhunā
,
idānīm
-
teraz
czasu
yadā
–
kiedy, gdy
kadā
-
kiedy?
kadācit
,
kadāpi
- kiedyś
ekāda
-
raz, kiedyś
sadā
,
sarvadā
-
zawsze
kathācit
-
jakoś
sposobu
tathā
,
ittham
,
evam
–
tak, w ten
sposób
anyathā
- inaczej
yathā
–
jak,
w jaki
sposób
kathā
,
katham
–
jak? w jaki
sposób?
sarvathā
–
jakkolwiek, na
wszelkie sposoby
przyczyny,
początku
ataḥ
,
itaḥ
-
stąd
tataḥ
-
stąd,
dlatego, więc
anyataḥ
- skądinąd,
z innej strony
yataḥ
-
skąd,
dlaczego
kutaḥ
-
skąd?
dlaczego?
kuto’pi
–
z
dowolnej przyczyny
kutaścid
–
skądkolwiek, od
kogokolwiek
sarvataḥ
- z każdej
strony, na około,
całkowicie
Przeczące
:
nieokreślony z partykułą
na
:
na kutracid
– nigdzie;
na kadāpi
– nigdy;
na kathācid
– nijak, w żaden sposób
przysłówkowo można użyć także przymiotników i rzeczowników w formie Acc.sg.n.:
sposobu
czasu
śīghra – szybki;
śīghram
– szybko;
sukham
– szczęśliwie;
duḥkham
– nieszczęśliwie
rātri (f) – noc;
rātram
– nocą
dina (m,n) – dzień;
dinam
– w dzień
Względne
:
użycie w zdaniach złożonych zależnych: gdy – to; kiedy – wtedy; jak – tak.
yadā
sūryaḥ kāśate
tadā
kusumāni vardhante
–
kiedy
słońce świeci,
wtedy
kwiaty rosną
yatra
putrās
tatra
sukham
–
gdzie
synowie,
tam
szczęście
yatra
nr̥ paḥ śivo bhavati t
atra
janāḥ sukham jīvanti
–
gdzie
król łaskawy,
tam
ludzie żyją szczęśliwie
yathā
vṛksas
tathā
phalam
-
jak
drzewo,
tak
i owoc (tj.: niedaleko pada jabłko od jabłoni)
zdania zależne można także za pomocą
spójników podrzędnych
: jeśli – to; gdyby – to by:
yadi
śīghram dhāvasi
tarhi
patasi –
jeśli
szybko biegniesz,
to
upadasz
Powtórzenie
nadaje wydźwięk upowszechniający:
yatra yatra
dhūmas
tatra
tatra
vahniḥ
yathā
mahānase
-
gdziekolwiek
jest dym,
wszędzie
tam
jest ogień,
jak
w
kuchni.
To samo dotyczy zaimków względnych:
yo yaḥ
saṃsāre jīvati sa sa duḥkhamanubhavasi
-
każdy, kto
żyje w sansarze, doświadcza cierpienia
Natomiast powtórzenie przysłówka wskazuje na moc/ intensywność:
mandaṃ mandaṃ
vidyālaye śiṣyāḥ krāmante
-
bardzo powoli
uczniowie kroczą do uczelni
2
Lekcja 10:
punaḥ sarvanāmāni
Ćwiczenia:
1.
Tworzenie zaimków nieokreślonych
(zaimek pytający + partykuła
cit, cana
lub
api
; połączenie z
zachowaniem reguł sandhi)
masc.
(sg)
cit
cana
api
N.
kaḥ
Acc.
kam
I.
kena
D.
kasmai
Abl.
kasmāt
G.
kasya
L.
kasmin
(dl)
N.Acc.
kau
I.D.Abl.
kābhyām
G.L.
kayoḥ
(pl)
N.
ke
Acc.
kān
I.
kaiḥ
D.Abl.
kebhyaḥ
G.
keṣām
L.
keṣu
neutr.
(sg)
cit
cana
api
N.Acc.
kim
(dl)
N.Acc.
ke
(pl)
N. Acc.
kāni
(pozostałe formy identyczne z masc.)
fem.
(sg)
cit
cana
api
N.
kā
Acc.
kām
I.
kayā
D.
kasyai
Abl.G.
kasyāḥ
L.
kasyām
(pl)
(formy dualis identycznie z neutr.)
N. Acc.
kāḥ
I.
kābhiḥ
D. Abl.
kābhyaḥ
G.
kāsām
L.
kāsu
3
Lekcja 10:
punaḥ sarvanāmāni
2. Rozsandhizuj, określ formy, przetłumacz:
1.
kadā vanaṃ tāpasā gacchanti
।
yadā putrāṇaṃ putrānpaśyanti tadā gr̥ haṃ tyajanti vane ca nivasanti
॥
2. tadā te kutra tiṣṭhanti
।
yatra kecidramaṇīyāḥ śāntā āśramā vartante tatraiva teṣāṃ nivāsāḥ
॥
3. yasminvane vasati rāmastasminneva na kecidrākṣasā vartante
।
eṣā hi rāmādrakṣaṇā tāpasānāmabhavat
॥
4. vane kaścana bhrāmyati
।
sa ko bhavatīti tāpasaḥ śiṣyamapr̥ cchat
।
na kaṃcidapaśyaṃ tatreti sa taṃ
pratyabhāṣata
॥
5. yābhyāṃ saha tāpasaḥ saṃvadati tau rāmaśca lakṣmaṇaśca
।
ubhau virau tasmācchāstraṃ labhete
॥
6. yasyānyo mārgo na bhavati sa saṃskr
̥
taṃ paṭhati
।
kiṃtat
।
etaddevānāṃ bhāṣā na jānānāṃ
।
yaḥ
saṃskr̥ taṃ bodhate sa vidyāṃ labhate vedāt
॥
7. yāṃ cintayāmi sā māṃ na cintayati
।
yaṃ naraṃ sā cintayati sa tāṃ na cintayati
।
sa yāṃ cintayati sā
taṃ na cintayati
।
sā kaṃ cintayati
।
māṃ cintayati
॥
8. na kayāpi kanyayā saha tāpasaḥ saṃvadati
।
na kācidāśramaṃ praviśati
।
tasya śiṣyo’pi taṃ paśyati tena
ca saṃvadati
॥
9. yayā saha tvaṃ samavado nadyāstīre sā kanyā kā bhavatīti śiṣyamācāryo’pr̥ cchat
।
ahaṃ na kayāpi saha
samavadamiti saḥ
।
kañcidanyaṃ bālamapaśyata na māmiti ca saḥ
॥
ātma-karman
(n) - własny czyn (N.sg.:
-karma
)
udaka
(n) - woda
upa ā
√
i
(2P) upaiti - przychodzić, powracać
tīra
(n) - brzeg
nivāsa
(m) – siedziba, mieszkanie, schronienie
nau
(f) - łódź
puṇyavat
(mfn) - prawy, pomyślny, szczęśliwy
(N.sg.m.:
puṇyavān
)
prati √bhāṣ
(1Ā) pratibhāṣate – odpowiadać
bhāṣā
(f) – mowa, język
√
yā
(2P) yāti - iść
ramaṇīya
(mfn) – miły, przyjemny, uroczy
ripu
(m) - wróg (N.sg.:
ripuḥ
, N.pl.:
ripavaḥ
)
vidhātr̥ -vaśa
(mfn) - zależność od przeznaczenia
vyavahāra
(m) - praktyka, zachowanie, aktywność
śakya
(mfn) - możliwy
śubha-aśubha
(mfn) - dobry i zły (moralnie)
sambhāṣa
(m) - rozmowa, dyskusja
saṃlāpa
(m) - rozmowa, pogaduszki
sam √vad
(1PĀ) saṃvadati, -te - rozmawiać
wspólnie, konwersować (+I. z kim, +L. o czym)
saṃsthiti
(f) - wspólne przebywanie /życie
sthala
(m) - ziemia (substancja), grunt, stały ląd
3. Przetłumacz wersety:
ySy imÇe[ sM-a;ae ySy imÇe[ s<iSwit> , ySy imÇe[ s<lapSttae naStIh pu{yvan! .
Hitopadeśa 1.39.
ySma½ yen c ywa c yda c y½ yav½ yÇ c zu-azu-maTmkmR ,
tSma½ ten c twa c tda c t½ tav½ tÇ c ivxat&vzadupEit .
Hitopadeśa 1.40.
n kiíTkSyiciNmÇ< n kiíTkSyiciÔpu> , Vyvhare[ imÇai[ jayNte irpvStwa .
Hitopadeśa 1.72.
ydzKy< n tCDKy< yCDKy< zKymev tt! , naedke zkq< yait n c naEgRCDit Swle .
Hitopadeśa 1.91.
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]