Samorząd terytorialny w pigułce, Administracja, Administracja. Samorząd
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->SAMORZĄD TERYTORIALNY w PIGUŁCESystem samorządu w Polsce•GŁÓWNAMISJA: planowaniei wspieranie rozwoju regionum.in. poprzez wykorzystanie funduszy europejskich•ORGANY: sejmik województwa (wybieralny), zarządwojewództwa z marszałkiem na czeleWojewództwoPowiat•GŁÓWNAMISJA:zapewnienie usług publicznych, którychskala przekracza możliwości gminy, np. ochrona zdrowia,szkoły ponadgimnazjalne, bezpieczeństwo publiczne•ORGANY: rada powiatu (wybieralna), zarząd powiatu zestarostą na czeleGminaNa czympolega misjagminy?•GŁÓWNAMISJA:zapewnienie podstawowych usługpublicznych - samorząd "pierwszego kontaktu"•ORGANY: rada gminy i wójt, burmistrz, prezydent miasta(organy wybieralne)Gmina odpowiada za wszystkie sprawy o znaczeniu lokalnym, któremogą się przysłużyć „zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty”.Nawet jeśli prawo wyraźnie nie nakazuje gminom podejmowaniaokreślonych działań czy rozwiązywania konkretnych problemów, władzegminy nie mogą tego traktować jako wymówki dla swojej bierności.Misja zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty powinna imprzyświecać w każdej sprawie.Powiat został utworzony, aby zarządzaćusługami publicznymi, zktórymi nie poradziłyby sobie gminy, szczególnie mniejsze. Dlatego teżpowiat ponosi odpowiedzialność za zarządzanie szpitalami, prowadzenieszkół ponadgimnazjalnych czy urzędów pracy.Najważniejszym zadaniem województwa jest wspieranie rozwoju całegoregionu. W tym celu sejmik przyjmuje strategie rozwoju województwa.Jego znaczenie jest ogromne, bo na realizację przekazywane sąfundusze europejskie. W latach 2014-2020 samorządy województwrozdzielą prawie 60 proc. wszystkich przypadających Polsce środkówz funduszy UE. Będą mogły się o nie starać zarówno gminy, jak powiaty ipodmioty prywatne.Na czympolega misjapowiatu?Na czympolega misjawojewództwa?Fundacja im. Stefana Batoregoul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.plJednostki pomocnicze – dlaczego są tak ważne?Szczególną rolę pełnią jednostki pomocnicze gmin, sołectwa tworzone na obszarachwiejskich , a w miastach dzielnice czy osiedla. Ich powoływanie nie jest obowiązkowe,a decyzja o ich tworzeniu należy do rady gminy. To, czym zajmują się jednostkipomocnicze, zapisane jest w statucie gminy (jedynym wyjątkiem są dzielnice Warszawy,gdzie o istnieniu i zadaniach jednostek pomocniczych przesądza ustawa o ustrojum. st. Warszawy). Mimo braku twardego umocowania ustawowego, rola jednostekpomocniczych jest coraz większa. Mogą one realizować wiele zadań samorząduoraz współdecydować o wydatkowaniu części środków z budżetu gminy.Mamy obecnie ponad 40 tysięcy sołectw,pomocniczych w miastach.mniej popularne jest tworzenie jednostekW sołectwach organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie, wykonawczym – sołtys.W przepadku osiedli organem uchwałodawczym jest zebranie mieszkańców osiedla lub radaosiedla, zaś organem wykonawczym – zarząd osiedla. W dzielnicach działa rada i zarząddzielnicy.Po co nam samorządy? Obszary zadańUSŁUGI KOMUNALNEJakie sązadaniagminy?Czy nieruchomości na terenie gminy są podłączone do sieci wodociągoweji kanalizacyjnej, czy autobusy komunikacji miejskiej są nowoczesne,dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych i jeżdżą zgodnie zrozkładem, czy osoby o najniższych dochodach mają szansę na uzyskaniemieszkania komunalnego, czy śmieci są wywożone regularnie i poddawanerecyklingowi, a nie umieszczane wyłącznie na wysypiskach śmieci, czydrogi i chodniki są na bieżąco remontowane itd. Za te wszystkie sprawyodpowiadają władze gminy. To na nich ciąży obowiązek zapewnienia usługkomunalnych: dostarczenie wody, ciepła, zorganizowanie transportupublicznego, odbioru odpadów, utrzymania dróg gminnych, parków,skwerów i obiektów rekreacyjnych.Fundacja im. Stefana Batoregoul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.plZ czego sąfinansowaneusługikomunalne?Gmina zarządza przedsiębiorstwami zajmującymi się zapewnieniem usługkomunalnych. Organizuje także przetargi, w których wyłania się prywatnefirmy, zajmujące się np. odbieraniem odpadów od mieszkańców czyremontami lokalnych dróg. Jakość usług komunalnych zależy oczywiście odpieniędzy. Wielkość budżetu gminy zależy przede wszystkim od tego, jakzamożni są jej mieszkańcy, jak rozwinięta jest jej gospodarka (na kontogminy wpływa bowiem prawie 40 proc. dochodów z PIT i blisko 7 proc.dochodów z CIT). Im więcej jest w gminie dobrze sytuowanych podatników,tym większe są możliwości zapewnienia wysokiej jakości usług. Jednak przyograniczonych zasobach dobre zarządzanie i aktywność władz wposzukiwaniu dotacji z zewnątrz może gwarantować mieszkańcom usługi naprzyzwoitym poziomie.W ostatnich latach wiele gmin przeżyło prawdziwy „boom” inwestycyjny,związany z dopływem środków unijnych przeznaczonych na rozbudowęinfrastruktury. Dzięki temu w wielu gminach zbudowano oczyszczalnieścieków, przyłączono domy czy całe osiedla do sieci wodno-kanalizacyjnejczy wyremontowano drogi i obiekty użyteczności publicznej. Czasami gminymogą też występować o specjalne dotacje z budżetu państwa nadofinansowanie określonych inwestycji. Przykładem jest programmodernizacji lokalnych dróg czy program budowy boisk. W obu przypadkachgmina dzieli się z państwem kosztami realizacji inwestycji.Dotacje nainwestycjeze środkóweuropejskichi budżetupaństwaEDUKACJAOdpowie-dzialnośćgminy ipowiatuGmina odpowiada za prowadzenie żłobków, przedszkoli, szkółpodstawowych oraz gimnazjów, a powiat za szkoły ponadgimnazjalne(licea, technika, szkoły zawodowe). Władze samorządowe powołują iodwołują dyrektorów szkół oraz finansują ich rozbudowę czy remonty.Przekazują także szkołom środki na bieżące funkcjonowanie wedługzasady „pieniądz podąża za uczniem”: to znaczy, że szkoła otrzymujeokreśloną kwotę na każdego ucznia, który uczęszcza do danej placówki.Środki na ten cel stanowią największą pozycję w budżecie gmin.Samorządy nie byłyby w stanie pokryć kosztów utrzymania szkół zwłasnych środków, dlatego około połowy ich wydatków na ten celpochodzi z subwencji oświatowej z budżetu państwa.Fundacja im. Stefana Batoregoul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.plSkutkiproblemówfinansowych iniżudemografi-cznego?Niż demograficzny i niewystarczająca subwencja powodują jednak, żesamorządy z coraz większym trudem radzą sobie z utrzymaniem szkół. Wciągu ostatnich pięciu lat gminy zlikwidowały blisko tysiąc szkół (wymagato jedynie uchwały rady gminy oraz poinformowania rodziców o zamiarzelikwidacji szkoły). Około 500 najmniejszych szkół (do 70 uczniów)przekazano do prowadzenia podmiotom prywatnym. Rośnie także liczbauczniów w klasach. Między rządem, samorządem i nauczycielami toczy sięnieustanny spór o to, kto i w jakim zakresie powinien ponosić kosztyutrzymania szkół. W takiej sytuacji bardzo istotna staje się społecznakontrola nad zarządzaniem szkołami.Chodzi o zapewnienie uczniom z gminnych gimnazjów spójnej ofertykształcenia. Należy zadbać, by uczniowiemieli np. możliwośćkontynuowania nauki wybranego języka obcego.Współpracamiędzypowiatem igminąOCHRONA ZDROWIAPodział zadańmiędzy gminęi powiatProblemysystemuochronyzdrowiaOchrona zdrowia to zadanie zarówno gminy, jak i powiatu. Do obowiązkówpowiatu należy przede wszystkim zapewnienie mieszkańcom opiekiszpitalnej. Rola gmin jest większa w podstawowej opiece zdrowotnej(zapewnienie dostępu do lekarzy rodzinnych).Dla wielu powiatów wielkim problemem jest zadłużenie szpitali. Odniedawna samorządy mogą jednak przekształcać szpitale (działające jakosamodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej) w spółki kapitałowe (zograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjne), a nawet sprzedawać udziaływ tych spółkach prywatnym inwestorom. Z jednej strony, dziękikomercjalizacji (przekształceniu w spółki) pojawiła się szansa nasprawniejsze zarządzanie szpitalami. Z drugiej jednak, prywatyzowanieszpitali grozi pozbawieniem mieszkańców niektórych świadczeń, które niebędą przynosiły wystarczających dochodów. W efekcie potrzebne jestwzmocnienie społecznej kontroli nad przekształceniami w samorządowejsłużbie zdrowia i zapewnienie, że poszukiwanie przez władze powiatoweoszczędności nie odbije się na bezpieczeństwie pacjentów.Gminy realizują gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemówalkoholowych. Prowadzą w ich ramach punkty konsultacyjne i ośrodkiterapii uzależnień, kierują osoby uzależnione na badania, prowadzązajęcia w szkołach. Wydają także zezwolenia na sprzedaż alkoholu.Z opłat pobieranych przy tej okazji tworzony jest specjalny fundusz (tzw.„korkowe” czy „kapslowe”), który ma służyć finansowaniu profilaktykiantyalkoholowej. Niestety często podczas kontroli wydatkowania funduszu„korkowego” ujawnia się wiele nieprawidłowości.Rolasamorządu wprofilaktycezdrowotnejFundacja im. Stefana Batoregoul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.plPLANOWANIE PRZESTRZENNE I OCHRONA ŚRODOWISKAOdpowie-dzialnośćgminy zaplanowanieprzestrzenneNajważniejszym dokumentem uchwalanym przez rady gmin jestmiejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Określa on warunkizabudowy i zagospodarowania nieruchomości położonych na tereniegminy, również prywatnych. Uwzględnia także inwestycje celupublicznego, np. drogi czy obiekty infrastruktury energetycznej itelekomunikacyjnej itp. Przygotowanie planów miejscowych jestczasochłonne i kosztowne. Wymaga też zarezerwowania sporych kwot naodszkodowania dla właścicieli tych nieruchomości, dla którychprzewidziano np. ograniczenia zabudowy. W roku 2012 pokrycie krajuplanami wynosiło zaledwie 27 proc. Tam, gdzie planu nie ma, decyzje owarunkach zabudowy wydawane są przez wójtów (burmistrzów,prezydentów miast).Brak planów miejscowych to nie tylko przyczyna chaosu przestrzennego iestetycznego, szczególnie w miastach. Utrudnia to także zrównoważonyrozwój, uwzględniający potrzebę ochrony środowiska i zapewnieniamieszkańcom odpowiedniej ilości miejsc wypoczynku, terenów zielonychczy obiektów rekreacyjnych. Stanowi także barierę rozwojugospodarczego. Proces inwestycyjny jest krótszy i obarczony mniejszymryzykiem tam, gdzie zasady zagospodarowania terenu określa planmiejscowy, a nie – często uznaniowa – decyzja urzędnika o warunkachzabudowy.Skutki brakuplanówmiejscowychKULTURAProwadzenieinstytucjikulturyWspieranie kultury należy do zadań własnych samorządów wszystkichszczebli. Wywiązują się one z tego zadania głównie poprzez prowadzenie ifinansowanie tzw. instytucji kultury, czyli muzeów, teatrów, domówkultury i bibliotek. Najwięcej instytucji kultury prowadzą gminy.Województwa odpowiadają za największe instytucje, np. opery czyfilharmonie.Bardzo ważną rolę w lokalnej kulturze odgrywają organizacjepozarządowe, stowarzyszenia i fundacje. Przepisy ustawy o działalnościpożytku publicznego i wolontariacie przewidują, że samorządy mogąpowierzać organizacjom pozarządowym m.in. zadania publiczne w sferzekultury na podstawie umowy po przeprowadzeniu otwartego konkursuofert. Wyłoniona w nim organizacja otrzymuje dotację, którą z reguływykorzystuje się na finansowanie imprez kulturalnych, wystaw,warsztatów itd.Fundacja im. Stefana Batoregoul. Sapieżyńska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]