Samobójstwa wśród dzieci i młodzieży oraz ich profilaktyka, samobójstwo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Kursa Kalina
Jaśkowiak Agnieszka
Pedagogika/Pomoc Społeczna
Grupa A
Samobójstwa wśród dzieci i młodzieŜy oraz ich profilaktyka.
Problem samobójstw wśród dzieci i młodzieŜy osiąga coraz większą skalę.
Co skłoniło młodego człowieka do podjęcia tak tragicznego kroku? Na to pytanie nie
znajdziemy odpowiedzi w statystykach policyjnych.
Zadaniem osób z najbliŜszego otoczenia jest odpowiedzieć na to pytanie, odpowiednio
wcześnie i umiejętnie zareagować na sygnały świadczące o sytuacji kryzysowej groŜącej
samobójstwem. Brak radości Ŝycia prowadzić moŜe do obniŜenia lub całkowitej utraty
poczucia jego sensu i w efekcie do niejednokrotnie skutecznej autoagresji wśród dzieci i
młodzieŜy. Młody człowiek w okresie dorastania przeŜywa trudne chwile wynikające ze
specyfiki okresu, w którym się znajduje.
Stoją przed nim waŜne zadania czyli np. zakończenie procesu separacji od rodziny, określenie
własnej, szeroko pojmowanej toŜsamości (psychologicznej, psychoseksualnej, interakcyjnej,
społecznej), ustalenie własnego systemu wartości i określenie własnych celów Ŝyciowych.
Młody człowiek ocenia w tym czasie wszystko bardzo surowo. Nie stosuje w stosunku do
ludzi taryfy ulgowej, a wartości traktuje w sposób bezwzględny. Doznaje skutkiem tego
głębokiego rozczarowania, moŜe się zdarzyć, Ŝe wokół siebie nie widzi nic i nikogo
wartościowego. Widzi tylko zjawiska negatywne, ocenia świat jako mało wartościowy,
niegodny Ŝadnych starań. Wybiera w związku z tym postawę wycofania, dystansu i Ŝyje w
poczuciu głębokiego osamotnienia. To subiektywne poczucie bywa niekiedy bardzo silne,
dominujące i utrudniające nastolatkowi Ŝycie do tego stopnia, Ŝe urasta w skrajnych
przypadkach do roli głównego Ŝyciowego problemu mogącego skłonić go do najgorszego,
czyli samobójstwa.
Prawdopodobieństwo podjęcia tego kroku zwiększa się w związku z tym, Ŝe osobowość
nastolatka jest bardzo chwiejna i wraŜliwa. Często pojawia się zmienność nastrojów,
chwiejność w stosunkach międzyludzkich i stany depresji.
Przed nastolatkiem stoi wiele konfliktów, które musi przezwycięŜyć np.:
·
konflikt między potrzebą samodzielności (pobudzoną osiąganiem dojrzałości płciowej
i duŜym wzrostem moŜliwości intelektualnych), a ograniczeniami narzucanymi przez
rodziców i przedłuŜającą się zaleŜnością materialną;
·
konflikt między potrzebą samodzielności, a lękiem przed odpowiedzialnością;
·
konflikt między dąŜeniem do niezaleŜności, a potrzebą oparcia (silną jeszcze z uwagi
na brak wielu kompetencji i doświadczeń);
·
konflikt między przywiązaniem do rodziców, a rozbudzonym krytycyzmem w
myśleniu;
·
konflikt miedzy wizjami idealnymi, a realnym obrazem świata, ludzi i siebie samego;
·
konflikt między poziomem rozwoju w róŜnych sferach funkcjonowania („dorosłości”
w jednej dziedzinie np. intelektualnej czy fizycznej, towarzyszy „brak dorosłości” w
innych dziedzinach np. społecznej czy emocjonalnej).
Wszystko to sprawia, Ŝe młodego człowieka cechuje w tym wieku rozchwianie i brak
pewności siebie. Potrzebuje oparcia, kogoś, kto da mu siłę przezwycięŜyć wszystkie konflikty
i problemy. Wsparcie takie znajduje w grupie rówieśniczej, gdzie uzyskuje poczucie
pewności i bezpieczeństwa. Niebezpieczeństwo podjęcia próby samobójczej wzrasta, gdy
takiego oparcia nie znajduje. Pomimo, Ŝe dorastający odrzuca autorytet dorosłych, krytykuje
ich i ostentacyjnie się im sprzeciwia, potrzebuje ich pomocy, aby pomyślnie przejść ten
burzliwy czas dorastania i stać się w pełni ukształtowanym, dorosłym człowiekiem. To na
dorosłych spoczywa odpowiedzialność za to, czy proces ten zakończy się sukcesem, czy
niepowodzeniem, czego tragicznym skutkiem moŜe być odebranie sobie Ŝycia.
Jak młody człowiek poradzi sobie w tym trudnym okresie zaleŜy od wielu czynników:
sytuacji rodzinnej, szkolnej, relacji z rówieśnikami, z płcią przeciwną, z nauczycielami, które
nierzadko są źródłem frustracji i rozczarowań.
Samobójstwo oznacza odebranie sobie Ŝycia, czyli takie działania, które doprowadzają do
zgonu tego, kto je podejmuje.
Prof. Zenomena PłuŜek umieszcza samobójstwo w kontekście tzw. zachowań
autodestrukcyjnych, czyli takich, które zmierzają do destrukcji zdrowia lub Ŝycia.
Według niej zachowania prowadzące do śmierci stanowią kontinuum rozwijającej się akcji.
Jej początkiem jest sytuacja kryzysowa, która moŜe nieść ze sobą myśli samobójcze.
Następnym etapem planuje się sposób odebrania Ŝycia, następnie przygotowuje się środki
potrzebne do tego, pisze się listy poŜegnalne, wykańcza ostatnie prace, rozdaje ulubione
przedmioty itp. Brakuje tylko ostatniej decyzji do podjęcia akcji. Gdy decyzja taka
zapadnie, następuje akt samobójczy. Zamierzony, jako zadanie sobie śmierci, jednak nie
zawsze się tak kończy.
Mamy, więc do czynienia albo z samobójstwem dokonanym, zakończonym śmiercią albo
samobójstwem, usiłowanym, które moŜemy rozumieć na dwa sposoby czyli :
·
Samobójstwo zamierzone, jako dokonane, ale samobójca zostaje uratowany
·
Zachowanie tylko dopuszczające śmierć, ale ona jest tu celem (są to zamachy
instrumentalne bądź forma protestu albo wyraz bezradności bezsilności)
Samobójstwa dzieci i młodzieŜy są problemem narastającym, z roku na rok.
Problem ten nie schodzi z łamów prasy światowej, audycji radiowych i telewizyjnych.
Jednym z ewenementów prasy, radia i telewizji w kwietniu 1997 r. była samobójcza śmierć
kilkunastoletniego ucznia zawiniona podobno przez jego nauczyciela.
W roku 1996 opinią publiczną wstrząsnął opis samobójstwa kilkorga dzieci, które po śmierci
matki postanowiły w ten sposób materialnie ulŜyć bezrobotnemu ojcu nie radzącemu sobie z
bieda i obowiązkami rodzicielskimi.
Przypadek samobójczej śmierci piętnastoletniej dziewczynki, która wyraźnie przerosły
narzucone na nią obowiązki. Jej szkolna wychowawczyni powiedziała ze młoda
samobójczyni była praktycznie jedyna opiekunka (ojciec w więzieniu, matka alkoholiczka i
prostytutka) dwojga młodszego rodzeństwa.. Było to zdaniem nauczycieli dziecko,, [...] O
niezwykłych wprost zaletach charakteru, aŜ dziw brał, Ŝe kwiat tak piękny wyrósł na
bagnie[...] Miała tyle cierpliwości [...] widać jednak za mało, Ŝeby przeŜyć cale Ŝycie”.
Trzeba, chociaŜ zrobić coś,, [...] aby uratować inne dzieci, zdjąć z nich zbyt cięŜkie brzemię
odpowiedzialności [...] za trudne na ich wiek zadania”.
PRÓBY SAMOBÓJCZE DZIECI I MLODZIEZY
Działania autodestrukcyjne wśród dzieci i młodzieŜy podejmowane są z reguły, jako przejaw
wyobcowania ze środowiska rodzinnego, zawodowego, społecznego, w sytuacjach blokady
dąŜeń do pełnienia określonych ról społecznych.
Zachwianie więzi społecznych i emocjonalnych stanowi zagroŜenie dla rozwoju osobowości
człowieka, a w krańcowych przypadkach utrudnia lub wręcz uniemoŜliwia jego dalsza
biologiczna egzystencje.
Jak wykazują badania, samobójcy odznaczają się wyjątkowo niska zdolnością współdziałania,
nawiązywania kontaktów, zyskania pomocy, Ŝyczliwości, przyjaźni.
Zarówno w Polsce jak i większości krajach świata rośnie trend zachowań autodestrukcyjnych,
który pociąga za sobą coraz młodsze roczniki. Jest to ponadto ta grupa samobójców, w której
nieudane próby samobójcze wynikają w większej mierze niŜ u osób dojrzalszych
z nieznajomości środków pozbawienia się Ŝycia niŜ z instrumentalnego charakteru
autoagresji. W wypadku samobójstwa rzeczywistego działanie samobójcze zgodne jest z
doświadczeniem i wiedza człowieka: ma ono doprowadzić do zgonu. Efekt jednak moŜe być
róŜny, zwłaszcza, gdy się stosuje środki farmakologiczne. Zbyt mała dawka lub niewłaściwy
dobór leku doprowadza jedynie do zatrucia, sytuacji nieoczekiwanej i niezgodnej z intencja
samobójców. Z wiekiem, w miarę utraty nadziei na poprawę warunków „ ludzkiego,
akceptowanego” Ŝycia wybiera się, co raz częściej maksymalnie pewne sposoby śmierci.
Podstawa analizy zamachów samobójczych dzieci i młodzieŜy są (pochodzące z lat
siedemdziesiątych) informacje z badań empirycznych obejmujące kilkutysięczne populacje
chłopców i dziewcząt. Dane zebrano za pomocą kompleksowego, wieloźródłowego zespołu
wskaźników o dzieciach z rodzin dysfunkcyjnych oraz na podstawie wylosowanej badawczej
reprezentatywnej dla wszystkich uczniów. Są to badania dla zbiorowości dwóch roŜnych
zbiorowości czyli:
·
normalnej młodzieŜy szkolnej
·
młodzieŜ szkolna z rodzin dysfunkcjonalnych.
METODYKI BADANIA I CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁU
ANALITYCZNEGO
Analiza samobójstw dzieci i młodzieŜy przeprowadzana została na podstawie informacji
zebranych w dwóch ogólnopolskich i reprezentacyjnych badaniach prób samozniszczenia
podejmowanych w najmłodszych grupach wieku.
Pierwsze z badań przeprowadzone w latach 1970-1972 przez Marka Zurna objęło populację
młodzieŜy szkolnej 48 powiatów i 4 dzielnic miast wydzielonych.
(stanowiących próbę 10,9% powierzchni kraju i 10,6% ogółu ludności)
Badanie przeprowadzone przez ankieterów, według jednolitego kwestionariusza wywiadu,
skłaniało się z pytań rejestrujących obiektywne fakty (cechy demograficzno-społeczne ucznia,
charakterystyka zamachu samobójczego) oraz zestawu poglądów i opinii środowiskowych
dotyczących okoliczności targnięcia się na Ŝycie. Badanie wykazało, Ŝe w badanej populacji
uczniów i uczennic 52 szkół 341 osób próbowało popełnić samobójstwo, z czego w 12,3
przypadków próba ta zakończyła się śmiercią.
Drugie z badań przeprowadzone zostało przez Marię Jarosz w roku 1975 na populacji dzieci i
młodzieŜy z rodzin zdezintegrowanych. Materiał informacyjny dotyczy ponad półtora
tysięcznej populacji chłopców i dziewcząt w wieku 8-18 lat uczęszczających w większości do
roŜnego typu szkół. Punktem wyjścia była nie zbiorowość uczniów uczennic, nie szkoła, ale
dom rodzinny- ściśle dysfunkcjonalne środowisko rodzinne.
Pierwsze badanie Marka Zurna objęto całą populacje młodzieŜy. O kilka lat późniejsze
badania Marii Jarosz skoncentrowane były na zbiorowości dzieci i młodzieŜy szczególnie
naraŜonych na procesy społecznego nieprzystosowania i manifestację zachowań
autodestrukcyjnych.
Pochodzenie społeczne młodych samobójców
Jednym z istotniejszych pól analizy jest pochodzenie społeczne młodych samobójców.
Dzieci i młodzieŜ nie pełną jeszcze ról zawodowych, zatem ich miejsce w strukturze
społecznej wyznacza pozycja społeczna i zawodowa rodziców.
NajwyŜsze wskaźniki prób samobójczych przejawiają dzieci ze środowisk robotniczych,
zwłaszcza dzieci robotników niewykwalifikowanych, najniŜsze wśród dzieci rolników.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]