Samadhi Zen, Ksiegarnia, Religia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wprowadzenie do Treningu Zen
( Ze strony: www.mahajana.net/teksty/osogen_zazen/zazen_osogen.html)
Omori Sogen Roshi
Przekład z języka angielskiego:
Bunyu
Poni
Ŝ
szy tekst jest tłumaczeniem czwartego rozdziału ksi
ąŜ
ki Omori Sogena Roshiego An
Introduction to Zen Training (Wprowadzenie do Treningu Zen), wydanej przez Tuttle
Publishing, USA 2001.
Czytelnikom znaj
ą
cym j
ę
zyk angielski lub japo
ń
ski polecamy lektur
ę
całej ksi
ąŜ
ki, któr
ą
mo
Ŝ
na naby
ć
m.in. w ksi
ę
garni internetowej
amazon.com
.
Jak siedzie
ć
w medytacji zen
Przygotowanie przed siedzeniem
Wstępna wiedza czytelnika o zazen moŜe ciągle jeszcze być niewystarczająca,
1
jednak
poniewaŜ nigdy nie będę mógł napisać o tym w sposób wyczerpujący, rozpocznę teraz
omawianie samej praktyki zazen.
Mówiąc o zazen, specjaliści uŜywają terminu siedzenie. Na początku chciałbym
przedstawić interpretację tego terminu i moje wyjaśnienia do niego. Jeśli zazen jest
siedzeniem, to jakie warunki spełnia siedzenie? Jeśli sprawdzimy słowo
suwaru
(siedzieć), jest ono zdefiniowane jako bycie osadzonym i nieporuszonym; dobrze
dopasowanym.
2
Jednak słowo suwaru nie odnosi się tylko do ludzkiego siedzenia. Słowo to równieŜ ma
wiele innych zastosowań, jak np. do określenia wazy ceramicznej, która dobrze siedzi, czy
hara
3
człowieka, które siedzi lub teŜ stempla, który siedzi przy stemplowaniu. Wszystkie
te zastosowania słowa odnoszą się więc do stałego, nie chwiejnego i dobrze
uporządkowanego stanu, oznaczającego pierwotny stan rzeczy. Myślę, Ŝe jeśli uŜyjemy
tego słowa w odniesieniu do ludzi, oznacza ono, Ŝe umysł i ciało są w równowadze,
rozwinięta jest harmonia oraz nie ma poruszania się i niepokoju. Słowo to oznacza takŜe
osadzenie umysłu i ciała w tym stanie.
Bodhidharma powiedział: Oderwij się od róŜnych rzeczy w zewnętrznym świecie, a
wewnątrz twój umysł nie będzie wzburzany. Przez uŜycie swojego umysłu jak muru,
powinieneś osiągnąć wejście na Drogę. Jeśli zrozumiemy te trudne słowa dosłownie, będą
oznaczały, Ŝe powinniśmy być oderwani od zewnętrznego świata i nie dać się mu ponieść.
Powinniśmy uŜywać swojego umysłu jak muru do zamku, nie pozwalającego przedostać
się do środka zakłóceniom. W skrócie — Bodhidharma nawiązuje do warunków
siedzenia.
W klasycznym tekście
Zazen-gi
mówiącym o metodzie siedzenia, znajdziemy następujące
zdanie o podstawowej technice zazen: Kiedy postawa została ustabilizowana, a oddech
wyregulowany, wypchnij dolną część brzucha; nie myśli się o dobru i złu. W skrócie —
ksiąŜka wyjaśnia jak wyregulować i ustabilizować naszą pozycję, oddech i myśli.
Chciałbym wyjaśnić trzy aspekty siedzenia w następującej kolejności: (1) Siedzenie ciała,
(2) Regulacja oddechu, (3) Stabilizacja umysłu. Jednak zanim zacznę, najpierw krótko
omówię wstępne ostrzeŜenia do których trzeba się zastosować, aby osadzić umysł i ciało
w siedzeniu.
W
Zazen-gi
jest napisane:
Najpierw obud
ź
swój współczuj
ą
cy umysł z gł
ę
bokim pragnieniem ocalenia
wszystkich odczuwaj
ą
cych istot. Musisz praktykowa
ć
medytacj
ę
samadhi z
wielk
ą
pieczołowito
ś
ci
ą
i obieca
ć
przewie
źć
wszystkie istoty na drugi brzeg,
odrzucaj
ą
c praktyk
ę
zazen tylko dla własnego wyzwolenia.
4
Innymi słowy, nasze siedzenie musi opiera
ć
si
ę
na współczuj
ą
cym pragnieniu
ocalenia wszystkich istot, poprzez uspokojenie umysłu. Nasze siedzenie nie mo
Ŝ
e by
ć
Drog
ą
Małego Pojazdu Theravady, gdzie jednostki praktykuj
ą
Buddyzm tylko dla
siebie. Musimy wznieci
ć
w sobie Wielki Umysł Bodhisattwy i
ś
lubowa
ć
ocali
ć
wszystkie odczuwaj
ą
ce istoty. Dogen jest bardzo wymagaj
ą
cy co do tego punktu i
mówi:
Je
ś
li wła
ś
ciwa wiara powstaje w twoim umy
ś
le, powiniene
ś
ć
wiczy
ć
zen. Je
ś
li
nie powstaje, powiniene
ś
poczeka
ć
przez chwil
ę
i zastanowi
ć
si
ę
nad faktem,
Ŝ
e
Dharma Buddy dawno temu nie stała si
ę
twoj
ą
cz
ęś
ci
ą
.
5
Jest bardzo wa
Ŝ
ne mie
ć
to w umy
ś
le.
Ć
wicz
ą
cy zen, nie wa
Ŝ
ne kim s
ą
, musz
ą
kultywowa
ć
Wła
ś
ciwy Pogl
ą
d
6
, który podkre
ś
la gł
ę
bokie pragnienie ocalenia
wszystkich odczuwaj
ą
cych istot. Oczywi
ś
cie nie jest łatwo to zrobi
ć
. Wielkie
Współczucie (
ś
lubowanie wyzwolenia wszystkich odczuwaj
ą
cych istot) nie pojawi si
ę
samo z siebie, dopóki ucze
ń
nie osi
ą
gnie post
ę
pów w wielkiej sprawie. Dlatego, je
ś
li
spojrzysz na swoje aktualne nastawienie umysłu i pomy
ś
lisz,
Ŝ
e nie masz Wielkiego
Współczucia, nie powinno to sta
ć
si
ę
powodem do rozwini
ę
cia kompleksu ni
Ŝ
szo
ś
ci.
Nie tra
ć
nerwów i nie porzucaj dyscypliny zen. Tak jak robili to dawni nauczyciele,
my równie
Ŝ
mo
Ŝ
emy szczerze pragn
ąć
ocali
ć
wszystkie istoty i mobilizowa
ć
starania
w tym kierunku.
Co do przygotowania ciała [powiedziane jest w
Zazengi
]: Nie jedz zbyt wiele i zbyt
mało. Sen nie powinien być zbyt ograniczany, ani teŜ nie powinno się sobie folgować. W
rzeczywistości Japończycy bardziej zwracają uwagę na ilość jedzenia, niŜ jego wartość.
W szczególności, w klasztorach zen w Japonii od dawnych czasów ten punkt nie był
raczej pozbawiony poczucia dumy.
7
Nikt nie zaprzeczy, Ŝe ciało ludzkie jest regulowane przez poŜywienie. Zgodnie z tym, nie
podlega dyskusji równieŜ i to, Ŝe siła lub słabość naszego ciała oraz jego zdrowie w
znacznym stopniu zaleŜą od substancji, którym jest ono regulowane. To dlatego kładzie
się tak duŜy nacisk na to, aby jeść w sposób właściwy. Tak więc powinno zostać
dokładnie zbadane, jaka Ŝywność jest najlepsza dla nas, Japończyków oraz jaka jest
najbardziej odpowiednia dla indywidualnych cech naszego ciała. Sądzę, Ŝe kwestia
jedzenia, jest waŜnym tematem, który wymaga daleko idących badań. W
Zazen-gi
omówiony jest tylko problem ilości jedzenia. Jednak problem jego jakości powinien takŜe
być powaŜnie rozpatrzony. PoniewaŜ wygląda na to, Ŝe jest trochę odpowiednich
publikacji na ten temat, poprzestanę tylko na zasygnalizowaniu go i nie będę go dalej
omawiał.
Mistrz Tendai (T'ien-t'ai)
8
pisał o harmonii jedzenia, spania, ciała, oddechu i umysłu jako
o harmonii pięciu spraw. Jeśli chodzi o regulację jedzenia napisał:
Jeśli jesz zbyt duŜo, twoja
ki
(wewnętrzna energia) obciąŜy twoje ciało, krąŜenie
krwi będzie spowolnione, umysł będzie zamglony i siedzenie stanie się niestabilne.
Z drugiej strony jeśli jesz zbyt mało, twój umysł i ciało będą znuŜone i stracą
duchową energię.
Jeśli posłuchasz ludzi, którzy mówią, Ŝe powinno się mało jeść, moŜe się zdarzyć, Ŝe
zignorujesz swoją fizyczną siłę i zaczniesz jeść zbyt mało. To jednak moŜe spowodować,
Ŝe stracisz siłę i cierpliwość potrzebną do siedzenia w medytacji. Sądzę, Ŝe doświadczyło
tego wielu ludzi. Z kolei jedzenie które jest nieczyste, niestrawne czy kiepskiej jakości,
zakłóca umysł i ciało. Z tego powodu pięć ostrych potraw, włączając por i czosnek, jest
tradycyjnie zakazane w klasztorach zen. Mówi się, Ŝe zakłócają one umysł i ciało. Innymi
słowy — trzeba jeść rozwaŜnie.
Następną kwestią jest sen. Mistrz Tendai przestrzega przed zbyt małą ilością snu: Sen jest
poŜywieniem dla waszych oczu. Nie powinno się ograniczać ilości snu zbyt bardzo,
bardziej niŜ jest to powszechnie przyjęte. Mówi się, Ŝe Napoleon spał tylko cztery
godziny dziennie, ale oczywiste jest, Ŝe nikt nie stanie się kolejnym Napoleonem
ograniczając swój sen do czterech godzin dziennie. Mój znajomy, człowiek
niewyczerpalnej energii, śpi tylko dwie godziny dziennie, ale robi tylko złe rzeczy.
To jednak nie oznacza, Ŝe lepiej jest spać dłuŜej niŜ to konieczne. Tendai pisze, Ŝe
pozwalanie sobie na spanie tak długie jak chcemy, pozbawi nas klucza do oświecenia,
zaciemni nasz umysł i skryje w jego głębiach naszą wraŜliwość na rozwój w stronę dobra.
Spanie zbyt długo powoduje równieŜ znuŜenie umysłu i ciała. Kiedy rozwinie się wasza
koncentracja zen, nie będziecie czuli się zmęczeni, nawet jeśli będziecie spali mało.
Tylko jeśli rozwiniecie moŜliwość regulacji poŜywienia i snu, będziecie gotowi do
siedzenia. Zgodnie z
Zazen-gi
: Jeśli chcesz rozpocząć zazen, połóŜ grubą poduszkę w
cichym miejscu, załóŜ szatę i pas raczej luźno i ustaw wszystkie rzeczy wokół siebie we
właściwym porządku. Wówczas usiądź z nogami skrzyŜowanymi w pozycji lotosu. Te
proste słowa wyjaśniają kluczowe dla siedzenia czynniki.
Miejsce maty i poduszki w siedzeniu
Prawdopodobnie nie ma nikogo, kto podczas siedzenia celowo słuchałby w radiu komedii
czy oglądałby dramat w telewizji. Powinieneś wybrać jak najbardziej ciche i spokojne
miejsce. UŜywam słowa powinieneś, poniewaŜ kiedy do ludzi w miastach mówimy o
cichym miejscu, musimy mieć świadomość, Ŝe nie kaŜdy ma wolność wyboru takiego
pomieszczenia. Jeśli nie ma innego wyjścia, moŜesz siedzieć nawet w mieszkaniu, obok
którego sąsiedzi głośno słuchają muzyki. Łatwiej zniesiesz niekorzystne otoczenie, jeśli
rozwiniesz przekonanie, Ŝe trening wśród aktywności jest duŜo lepszy niŜ trening w ciszy.
MoŜna zaakceptować dźwięki pociągów i tramwai. Nie jest jednak dobrze siedzieć na
silnym wietrze, bezpośrednim słońcu czy w trudnych warunkach.
Powinno się wybrać tak duŜy
zabuton
(matę) jak to moŜliwe, tak Ŝeby kolana nie
wykraczały poza niego. Jeśli to moŜliwe, najlepsza jest gruba mata. Jeśli nie ma grubych
mat, uŜyj dwóch lub trzech cieńszych, kładąc je jedna na drugą. Nie jest to Ŝadna
ekstrawagancja. Na macie połóŜ
zafu
(poduszkę). Jeśli nie masz poduszki, uŜyj maty
złoŜonej na pół. Lepiej jednak zrobić poduszkę o wymiarach około 20 - 23 cm szerokości,
30 cm długości i 5 - 6 cm grubości.
Zazen-gi
mówi: szatę i pas załóŜ luźno. Spodnie trudno jest mieć załoŜone luźno i nie są
dobrym strojem na długi okres
sesshin
9
, które trwa pięć dni lub tydzień. Nie powinniśmy
teŜ wyglądać niechlujnie, nasz wygląd powinien być godny i majestatyczny.
Stabilizacja ciała
Ustawienie ciała
Kiedy zabuton jest gotowy, moŜemy usiąść, ale są trzy rzeczy o których trzeba pamiętać.
Jest to pozycja ciała, właściwy oddech i umysł. Rozpocznę od wyjaśnień jak ustawić
ciało. Jest to nazywane ustawianiem formy siedzenia.
Forma dobrze ustawionego i stabilnego ciała przypomina piramidę o trzech ścianach i
podstawie uformowanej przez linie łączące kolana na macie i kość ogonową. Ukośne linie
biegnące od kolan i kości ogonowej do czubka głowy tworzą trzy ściany piramidy, które
uzupełniają formę. Ta siedząca forma jest tradycyjnie nazywana pozycją pełnego lotosu.
MoŜna ją zobaczyć na wielu obrazach i figurach siedzących form Buddy.
Nawet w
tanza
(formalna pozycja siedzenia na podłodze w Japonii), kiedy kolana są
rozszerzone pod kątem minimum 50 stopni, środek cięŜkości nawiązuje do środka trójkąta
uformowanego przez nasze ciało. Fizjologicznie rzecz biorąc, moŜna powiedzieć, Ŝe to
centrum obniŜa się prawie do poziomu krocza. Nawet ci, którzy nie są przyzwyczajeni do
tanza, mogą siedzieć w tej pozycji przez 30-40 minut. (Ale jeśli chodzi o dłuŜsze okresy
siedzenia, takie jak np. sesshin, zdecydowanie lepiej jest uŜywać pozycji takich jak pełny
lotos czy pół lotos.)
Pozycja nóg
Aby praktykować standardową metodę siedzenia w pełnym lotosie, połóŜ poduszkę na
macie, lekko osadź pośladki na poduszce i wówczas skrzyŜuj nogi przed sobą, jak w
siadzie tureckim. Następnie połóŜ swoją prawą stopę głęboko (jak najgłębiej) na lewym
udzie, tak aby pięta prawie dotykała dolnej części brzucha. Następnie wsuń swoją lewą
stopę na prawe udo. PoniewaŜ mamy róŜną fizyczną konstrukcję naszego ciała, taka
pozycja nie jest dla wszystkich od razu moŜliwa lub ból trwania w niej jest nie do
zniesienia. Wówczas moŜna przyjąć pozycję pół lotosu, kiedy tylko jedna stopa jest na
udzie.
Kiedy prawa stopa jest na lewym udzie, taka pozycja nazywana jest
kissho-za
, natomiast
kiedy lewa stopa jest na prawym udzie, wówczas określa się ją
goma-za
. Pozycja pełnego
lotosu nazywana jest
kongo-za
(diamentowym siedzeniem). Kissho-za jest uwaŜana jako
metoda siedzenia Buddy, natomiast goma-za jako metoda siedzenia ćwiczącego.
Początkujący jednak nie muszą przejmować się tymi terminami i mogą uŜywać lewej lub
prawej stopy w pół-lotosie.
Uło
Ŝ
enie r
ą
k
Jeśli chodzi o ułoŜenie rąk jest kilka moŜliwości. W pierwszym przypadku obie dłonie
skierowane są wnętrzem do góry w ten sposób, Ŝe lewa dłoń leŜy na wnętrzu prawej
dłoni. Wewnętrzne części opuszków kciuków dotykają się, tworząc elipsę. Patrząc z góry
kciuki powinny być w linii ze środkowymi palcami. Bardziej popularne jest dolne
ułoŜenie pokazane równieŜ na rysunku. W drugim przypadku chwytamy pierwszy staw
lewego kciuka za pomocą palca wskazującego i kciuka prawej dłoni złoŜonej w luźną
pięść, a następie otaczamy lewą dłonią prawą pięść.
Następnie prostujemy kręgosłup. Aby to zrobić, najpierw pochylamy górną część ciała do
[ Pobierz całość w formacie PDF ]