SZTUKA I ARCHITEKTURA GRECJI, Wykłady, Archeologia UJ, Archeologia klasyczna - Grecja
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
SZTUKA I ARCHITEKTURA GRECJI
DR. MACHOWSKI
WYKŁAD Z 17.X.2009
Ateny
ATTYKA
Kraina w Grecji, ograniczona od zachodu przez Beocję i Megarydę, od południa przez zatokę Sarońską, a od
północy przez wąski przesmyk oddzielający ją od wyspy Eubei.
Najważniejsze stanowiska Ateńskie:
Eleusis, miasto na zachód od Aten, z którymi była połączona świętą drogą
Pireus, port handlowy należący do Aten
Sunion świątynia Posejdona, jedna z najstarszych, na Istmie Korynckim z II ćwierci VII wieku
Toikos lub Torikos, od epoki brązu związane z kopalniami srebra i ołowiu sw Demeter i kory
Brauron? – Sanktuarium Artemidy
Maraton – znaleziska z epoki brązu i żelaza, z bitwy dwa zabytki: kopce Ateńczyków i Plateńczyków oraz
Ramnus, miejsce słynnego sanktuarium bogini zemsty, czyli Nemezis
Ateny
– najważniejszy ośrodek sztuki Greckiej. Mitycznym założycielem był Kekros (Kekropia). Centrum
stanowiło skalne wzniesienie, czyli Akropol, zamieszkany już od okresu neolitu. W epoce brązu znajdowały się
tam cytadele okresu kultury mykeńskiej. Znaleziono mury i podziemne galerie prowadzące do źródeł.
Na północy – Agora – centrum polityczne i społeczne.
Od strony zachodniej Akropol. Po południowej stronie Akropolu:
– teatr Dionizosa z połowy IV wieku p.n.e.
Odeon Herodota Attykusa z 160/174 r. n.e.
Sanktuarium Asklepiosa z II w. p.n.e.
portyk Eumenesa
Wzgórza: Akreopag, Pnyks i Ninfejon, Filopappou
Pozostałości:
Świątyni Appolina Delfinosa z V w. p.n.e.
Świątyni Kronosa i Rei z ok. II w. n.e.
Świątyni Zeusa Olimpijskiego, którą ukończył Hadrian.
brama w kształcie łuku (Hadrian)
stadion Panatenajski – odnowiony w całości
Ateny
były podzielona na sześć dzielnic. Za panowania Hadriana powstała siódma dzielnica – słynne miasto
Hadriana.
Ateny posiadały dwa porty: Pireus – port handlowy i Munichia. Ponadto posiadały port wojenny – Zea
Ateny zamieszkane już od neolitu.
1
160 m n.p.m.
Od VIII w. p.n.e. – religijne centrum miasta na Akropolu.
W 480 r. – bitwa pod Salaminą.
Najlepiej zachowały się:
Erechtejon, budowla sakralna, portyk Kariatyd.
Propyleje, monumentalna brama prowadząca na Akropol.
Świątynia Nike
Partenon.
Teatr Dionizosa
na południowym stoku Akropolis. Początki jego sięgają VI w. p.n.e. Przebudowany w IV w. p.n.e.
Budowę ukończono w 330 r. p.n.e. Budynek sceniczny miał 46/6 m. 64 miejsca siedzące, mógł pomieścić 17 tyś.
widzów. Jeden rząd wykonany z marmuru, były to specjalne siedzenia dla gości honorowych, centralne miejsce
dla Kaplana Dionizosa. Z budynku scenicznego zachowały się tylko fundamenty i fragmenty dekoracji
architektonicznych.
Odeon Herodota/Herodesa Attykusa
, wzniesiony na cześć małżonki. Fasada, prawie 30 m z marmuru. W niszach
posągi. Przeznaczony na ok. 5 tyś. widzów. Prawdopodobnie w całości pokryty był drewnianym dachem.
Agora
– zasiedlona od okresu neolitu. W okresie kultury mykeńskiej chowano tam zmarłych. Dopiero w okresie
geometrycznym powstały pierwsze zabudowania mieszkalne. W początkach VI w. zaczęto budować budynki
użyteczności publicznej i ołtarze. Zniszczona podczas najazdu Perskiego i odbudowana.
Najwcześniejsze budynki:
stary buleuterion, nowy buleuterion – wzniesiony pod koniec V w.
monumentalny Tolos, zachowały się fundamenty
Świątynia Aresa – ok. V w. p.n.e.
Hefajstejon z II połowy V w. p.n.e. – świątynia Hefajstosa najlepiej zachowana
Stoa południowa
Stoa Zeusa
Portyk Pstry
Portyk Królewski
Portyk Środkowy i Attalosa – wzniesione w okresie hellenistycznym, stoa Attylosa najlepiej zachowana i
odrestaurowana, obok muzeum.
Odeon Agryppy – na planie kwadratu. W całości był pokryty dachem. Mógł pomieścić do 1000 osób. Posiadał
kryptoportyk, wejście znajdowało się od strony północnej. Przebudowany i rozbudowany w II połowie IV w. n.e. –
dodano posągi tytanów i gigantów.
Agora rzymska
, na wschodzie. Wymiary 110/100 m. składała się z prostokątnego dziedzińca otoczonego
portykami. Od wschodu – propyleje jońskie, od zachodu – propyleje doryckie, brama Ateny Archegetis?. Portyki
wybudowano pomiędzy X a XI w. p.n.e. i przebudowano je w czasach Hadriana. Na agorze rzymskiej znajdowała
się też biblioteka Hadriana. Znajduje się tam też zegar wodny z I w. p.n.e. wzniesiony przez Andranikosa z
Ksylos. Obecnie w tym miejscu znajduje się Wieża ośmiu wiatrów – stacja meteorologiczna.
2
Nekropole
– jedną z najbardziej znanych jest Keramejkos przy murach Aten przed tzw. Bramą Dipylońską. Na
nekropoli ateńczycy chowali swoich najpopularniejszych zmarłych. Nekropola była przecinana przez dwie rzeki.
Najwcześniejsze groby pochodzą już z neolitu i epoki brązu.
Na początku były to groby jamowe, a od okresu protogeometrycznego – pochówki ciałopalne.
W okresie geometrycznym wzrasta ilość wyposażenia w grobach, pojawiają się kratery i amfory.
W okresie archaicznym, po 700 r. p.n.e. – pojawiają się tumulusy – nasypy ziemne nad grobami, z kamiennymi
posągami i płaskorzeźbionymi Stellami. Tumulusy były miejscem pochówku całej rodziny.
W okresie klasycznym i hellenistycznym – dalej tolosy i stele.
Świątynia Zeusa Olimpijskiego
– na wschód od Akropolu. Zachowało się 11 potężnych kolumn.
Wymiary to 110/140 m.
Monumentalna podstawa pod trójnóg, na wschód od Akropoli, wybudowany w 330 r. p.n.e. – miał to być pomnik
Izykratesa.
Nyfajon
– pomnik grobowy Gajusza Filopoposa, wzniesiony w 114116 r. p.n.e. W 294 r. ufortyfikowany przez
Gazjosa.
Nyks – znajdował się na zachód od Akropolu, odbywały się tam zgromadzenia ludowe – elekcje. Znajdował się tu
półkolisty taras z 330 r. p.n.e. Z tarasu zachował się potężny mur podtrzymujący audytorium. Wybudowano tu
też ołtarz Zeusa Agamojosa/Agamejosa???
Areopag – na północnyzachód od Akropolu, poświęcony Aresowi i Euryjowi??, gdyż jest to mityczne miejsce
gdzie sądzono Aresa po tym jak zabił syna Posejdona, dlatego odbywały się tu zgromadzenia poświęcone sprawom
sądowniczym.
Eleusis
– miasto położone w południowozachodniej Attyce. Odkryto tu osady już z okresu neolitu. Jedno z
najwcześniejszych stanowisk. Z okresu mykeńskiego pochodzą cytadele i nieliczne groby. Od epoki brązu
zachowały się fragmenty zabudowań mykeńskich, być może związane z kultem.
Sanktuarium bogini Demeter i Kory
– odbywały się tu najstarsze misteria w Grecji, których początki sięgają
750 r. p.n.e. W sanktuarium na dziedzińcu, ograniczonym dwoma portykami i dwoma łukami kończyła się święta
droga z Aten, zakończona schodami w kierunku Propylei.
Wielkie Propyleje, wejściem na sanktuarium od II w. p.n.e.
Po środku dziedzińca znajdowała się świątynia Artemidy i Posejdona.
Obok Kalichoron?? – znajduje się święta studnia, odbywały się tu rytualne tańce.
Najstarsze budowle:
Propyleje
Pytanejon
okręg kultowy poświęcony Hadesowi, niedaleko niego znajdowała się jaskinia, która uważana była za wejście do
Hadesu, gdzie Demeter opłakiwała odejście córki – skała płaczu.
Kalikrochon – święta studnia, otoczony całą serią murów.
Telesterion – na planie kwadratu z 42 kolumnami oraz schodkową widownią dla biorących udział w misteriach z
IV w. p.n.e.
3
Egina
– mała górzysta wyspa u wejścia do Zatoki Sarońskiej. Pozostałości osad z okresu neolitu i epoki brązu.
Biały dom typu kontynentalnego i pozostałości fortyfikacji. Ważny ośrodek w okresie mykeńskim. W okresie
archaicznym – szybki rozwój – pierwsze greckie miastopaństwo, które zaczęło bić własną monetę. Rywalizacja
Aten z Koloną (Eginą), potem zależność Kolony od Aten.
Nieco powyżej miasta wzniesiono dorycką świątynię Apollina – VI w p.n.e. – kepidroma, jedna kolumna zachowała
się do naszych czasów.
Sanktuarium i świątynia Fajum
– początkowo ołtarz pod gołym niebem. Pierwszą świątynie wzniesiono w
570 r. p.n.e. Uległa zniszczeniu ok. 510 r. p.n.e. 470480 – wzniesiono dorycki peryptelos, z bardzo dobrze
zachowaną dekoracją przyczółków świątyni. Znajdowały się tu też Propyleje, ołtarz, łaźnie oraz domy kapłanów.
Słynne
Sanktuarium Zeusa Hellenosa.
Rammus
– północnywschód. Jest to miejsce, gdzie znajdowało się
sanktuarium Nemesis
, w środku świątynia
Nemesis i Temida, wybudowana do 500 r. p.n.e.
Dorycka świątynia Nemesis – początki ok. 430 r. p.n.e. W świątyni – Agaraklitos – posąg Nemesis z gałązką
jabłoni i tiale?? Przed świątynią ołtarz. Sanktuarium zostało wzniesione na murze oporowym.
Na drodze do świątyni, grobowce komorowe z IV w. p.n.e. Droga kończyła się portykiem wzniesionym w V w. p.n.e.
Działała do III w. p.n.e.
Równina Maratońska
– miejsce słynnej bitwy. Liczne stanowiska archaiczne wokół tej równiny.
Rana – nekropola cumulusowa ze środkowej epoki brązu. W jej pobliżu znajduje się duży mykeński grób tolosowy.
Sarosz – tumulus/kurhan, gdzie pochowano poległych w bitwie z Persami, Ateńczyków.
Tumulus Plateńczyków pochowano tu sprzymierzeńców Aten. Znajdują się tam nawet pochówki dzieci, które były
zwiadowcami podczas bitew.
Pod tumulusami chowano bohaterów.
Na tej równinie znajduje się również: sanktuarium Heraklesa, Temenos Ateny oraz sanktuarium bogów egipskich.
Brauron
– Sanktuarium Artemidy Brauronium. Pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z neolitu. Cmentarzysko
grobów komorowych. Erainos do morza – podmokły teren. Do naszych czasów przetrwała świątynia z V w. p.n.e.
Grób Infigenii córki Agamemnona.
Najlepiej zachowany budynek z V w. p.n.e. –
Stoła
– fundamenty świątyni identyfikowane jako amfipeon –
miejsce, gdzie mieszkały małe dziewczynki służące w świątyni – arkton (niedźwiadki). Świątynia ta przestała
działać jeszcze w okresie archaicznym, ten podmokły teren był często zalewany i tak się dzieje do dnia
dzisiejszego.
Toikos/Torikos
– zamieszkałe od neolitu, centrum wydobycia ołowiu i srebra.
Z okresu środkowego brązu pochodzą dwa potężne groby cumulusowe, z okresu kultury mykeńskiej – dwa tolosy.
No dwóch wzniesieniach – nekropole w Epoce brązu. U podstawy wzniesień, znajduje się późniejsze miasto, z
którego zachowały się pozostałości. znajduje się tu również: jeden z najwcześniejszych teatrów, ukończony w V
w. p.n.e., pozostałości warsztatów kowali, świątynia dedykowana Hideli, dorycka świątynia Demeter i Kory z końca
V w. p.n.e.
4
Przylądek Suvion/Sunion
– znajdujż się tutaj dwa sanktuaria poświęcone Atenie – mała jońska świątynia z
II połowy V w. p.n.e. i ołtarz.
Na górze temenosie – pozostałości doryckiej świątyni Posejdona z IV w. p.n.e. (ok. 440 r. p.n.e.). Początki kultu
Posejdona sięgają II w. pn.e. Do naszych czasów przetrwały pozostałości świątyni, propylei oraz pomieszczeń dla
kapłanów.
PELOPONEZ
Koryntia i Argolida.
Stanowiska:
Korynt
Perachora
Sykion
Istmia
Nemea
Mykeny
Tirens
Epidauros
Lakonia
Sparta
Messena
Bassai
Mantineja
Megalopolis
Olimpia
Delfy.
Perachora
– na północy Peloponezu.
Budowle:
Sanktuarium Hery: świątynia Hery Achaja z V w. p.n.e. oraz świątynia Hery Limenia z VII w. p.n.e., która
została przebudowana w 520 r. p.n.e.
Ołtarz
Stoła, dorycka, Lkształtna
cysterna z 525 r. p.n.e.
pomieszczenia służące do spożywania posiłków
Odnaleziono tu terakotowe modele domów.
Korynt
– otoczony przez dwie zatoki: Koryncką i Sarońską. Ośrodek cywilizacji greckiej. Pierwsze ślady
osadnictwa pochodzą już sprzed 6 tyś. lat p.n.e., a także z okresu kultury mykeńskiej.
W trakcie wojny peloponeskiej najpierw po stronie Sparty przeciw Atenom, później po stronie Aten przeciw
Sparcie.
W 146 r. mieszkańcy nie chcieli się poddać rzymianom – miasto zostało zniszczone i odbudowane w 134 r.
Akrokorynt – wzgórze nad Koryntem, na które prowadziły święte schody
Budowle na Koryncie:
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]